Kolor moczu - Co może oznaczać nietypowe zabarwienie moczu?

Ludzkie ciało wyposażone jest w wyspecjalizowane naczynia włosowate, tak zwane kłębuszki nerkowe. To właśnie dzięki nim nasz układ moczowy jest w stanie bezustannie filtrować krew. Kłębuszki nerkowe filtrują krew głównie na podstawie wielkości cząsteczek, a względnie duże elementy - takie jak krwinki, płytki krwi, przeciwciała i białko – w normalnych warunkach nie są przepuszczane dalej i nie przedostają się do moczu.

Ponieważ nie tylko kolor moczu, ale również jego wygląd, zapach, a nawet oddawana ilość, zależą od wielu czynników, takich jak - przykładowo - stan zdrowia i nawodnienia organizmu, aktywność fizyczna, temperatura otoczenia, spożycie specyficznych składników odżywczych, analiza laboratoryjna moczu dostarcza wielu cennych wskazówek dotyczących kondycji zdrowotnej pacjenta.

Warto z góry zaznaczyć, że niecodzienny wygląd moczu (np.mętny mocz) może niekiedy świadczyć - ale nie musi - o poważnych problemach ze zdrowiem.

Kolor moczu

Kolor moczu determinowany jest głównie przez produkty uboczne rozpadu czerwonych krwinek. Hemoglobina jest przekształcana przez wątrobę w rozpuszczalne w wodzie formy, które mogą być wydalane do żółci i pośrednio do moczu. Ten żółty pigment to urochrom. To właśnie jemu mocz zawdzięcza swój charakterystyczny żółty kolor.

Prawidłowy kolor moczu to jasna żółć, przypominająca kolor słomy. Jasnożółty, klarowny mocz wskazuje również na odpowiednie nawodnienie organizmu.

Nietypowy kolor moczu - Mocz ciemniejszy niż zwykle

Niekiedy kolor moczu może znacznie odbiegać od normy. Na przykład odwodnienie organizmu sprawia, iż mocz staje się coraz ciemniejszy i gęstszy. Im bardziej nasz organizm potrzebuje wody, tym ciemniejszy i gęstszy jest wówczas mocz. W takiej sytuacji mocz może pachnieć amoniakiem, gdyż wskutek odwodnienia jego stężenie w moczu może być znacznie zwiększone.

Nietypowy kolor moczu na szczęście nie zawsze wskazuje na poważną chorobę i konieczność udania się do lekarza. Na jego tymczasowe zabarwienie mogą wpływać nawet niektóre pokarmy, takie jak – przykładowo – buraki i jagody, a także niektóre leki. Jeśli nasz kolor moczu raptem się zmienił, to nie wpadajmy w panikę! Warto się wówczas zastanowić nad takimi przyczynami, jak żywność i stosowane lekarstwa. Jednak, jeśli po zjedzeniu niektórych produktów, które mogą powodować zmiany zabarwienia moczu, nasz mocz zmieni kolor w bardzo szybkim tempie, może to wskazywać na problem ze szczelnością jelit. W przypadku szczelnych jelit zmiana barwy moczu pod wpływem spożytych pokarmów powinna następować po upływie wielu godzin od ich zjedzenia.

Ciemnopomarańczowy kolor moczu

Ciemnopomarańczowy kolor moczu wskazuje na problemy z woreczkiem żółciowym lub wątrobą. Jednak, podobną barwę może wywołać spożycie dużej ilości marchewek, buraków lub malin. Warto dodać, że ciemnopomarańczowy kolor moczu może być także efektem stosowania niektórych leków. Problemy z wątrobą lub utrudnienia w drenażu żółci z wątroby mogą nadać moczowi dość ciemne zabarwienie, niekiedy przypominające czarną herbatę lub coca-colę.

Czerwony lub czerwonobrunatny kolor moczu

Czerwony lub czerwonobrunatny kolor moczu

Czerwono-różowy kolor moczu

Czerwono-różowy kolor moczu może oznaczać dnę moczanową, gdyż taką barwę wywołują moczany. Spożywanie dużych ilości pokarmów bogatych w beta-karoten, a także fasoli, bobu lub rabarbaru może przyczyniać się do czerwonobrązowego koloru moczu. Taki kolor moczu może jednak świadczyć również o bardzo poważnych chorobach, więc jeśli nie spożywaliśmy takich pokarmów i nie stosujemy nowych leków, to w przypadku wystąpienia czerwonobrązowego moczu warto pilnie udać się do lekarza.

Ciemnobrązowy lub czarny kolor moczu

Jeśli mocz jest koloru ciemnobrązowego, wręcz szarego, to natychmiast powinniśmy zgłosić się do szpitala, gdyż może to wskazywać na bardzo poważne problemy z nerkami.

W przypadku suplementacji żelaza mocz może przybrać czarną barwę. Jeżeli nie spożywasz preparatów z żelazem, a Twój mocz jest czarny, to alarmujący sygnał i musisz się jak najszybciej zgłosić do lekarza!

Mocz jaśniejszy niż zwykle

Zbyt jasny, niemalże bezbarwny kolor moczu przeważnie świadczy o tym, że spożywamy za dużo wody. Taki stan występuje dość rzadko i zwykle dopada sportowców. Tak zwane przewodnienie hipotoniczne to stan, w którym w organizmie jest zbyt dużo wody, a we krwi występuje za niskie stężenie sodu. Przewodnienie hipotoniczne może niekiedy wskazywać na bardzo poważne choroby, a w jego wyniku może dojść do kwasicy, śpiączki, uszkodzenia układu nerwowego, a nawet śmierci! W przypadku przewodnienia hipotonicznego wymagana jest pilna hospitalizacja.

Pieniący się mocz

Ciemniejszy niż zwykle i pieniący się mocz wskazuje na obecność w nim dużych ilości białka. Jest to zjawisko przypominające pienienie się białka z kurzych jajek. Zazwyczaj w moczu znajdują się tylko śladowe ilości białka, a obecność większych jego ilości może niekiedy świadczyć o poważnych problemach zdrowotnych.

Wydalanie większych niż normalnie ilości białka wraz z moczem – czyli powyżej 200 mg/l - może mieć wiele przyczyn. Niektóre z nich to przewlekły stres, gorączka, ciąża, dieta bogata w białko, intensywny wysiłek fizyczny, długotrwała pozycja stojąca (białkomocz ortostatyczny), odwodnienie organizmu. W takich przypadkach ilość białka w moczu samoistnie powraca do normy po ustąpieniu przyczyny białkomoczu. Niekiedy jednak obecność białka w moczu może być objawem – nawet poważnych - chorób, takich jak kłębuszkowe zapalenie nerek lub zespół nerczycowy.

W przypadku kłębuszkowego zapalenia nerek w moczu obecne są również świeże i wyługowane erytrocyty, wałeczki szkliste, szklisto-ziarniste lub wałeczki tłuszczowe. Natomiast w przypadku zespołu nerczycowego, poza dużą ilością białka (raczej powyżej 3.5 g na dobę), w moczu obecna jest także krew i krwinki białe.

Mętny mocz

Zbyt mętny mocz najczęściej wiąże się z jego nieprzyjemny zapach. Mętny mocz może świadczyć o infekcji dróg moczowych. Istnieje również podejrzenie, że winne temu są kamienie nerkowe. Mętny mocz może być również spowodowany odwodnieniem organizmu, a także - niestety - cukrzycą typy 1 lub 2! Jeśli zauważysz, że regularnie oddajesz zbyt mętny mocz, koniecznie skonsultuj się z lekarzem, który zleci odpowiednie badania.

Dobowa objętość moczu

Dobowa objętość moczu może być bardzo różna i zależy od bardzo wielu czynników. Normalny jej zakres wynosi od jednego do dwóch litrów. Aby skutecznie oczyszczać organizm z toksyn, nerki muszą wytwarzać przynajmniej minimalną ilość moczu, czyli około 500 ml na dobę. Dobowa objętość moczu poniżej tego poziomu może być spowodowana ciężkim odwodnieniem, lub chorobą nerek i jest określana jako skąpomocz.

Gdy dobowa objętość moczu przekracza 2.5 l, możemy mówić o wielomoczu. Osoby, u których występuje wielomocz, przeważnie oddają mocz więcej niż 7 razy dziennie, a także w nocy. Gdy nocą mocz oddawany jest więcej niż 2 razy, wówczas rozpoznawana jest tak zwana nykturia. Wielomocz może być wskaźnikiem przewlekłej choroby nerek. Także podwyższone stężenie wapnia lub obniżone stężenie potasu we krwi mogą stanowić przyczynę wielomoczu.

Ponieważ wielomocz może niekiedy sygnalizować zagrażające życiu choroby, takie jak cukrzyca, w przypadku jego wystąpienia należy się jak najszybciej zgłosić do lekarza.

Zapach

Około jedna piąta osób wykrywa wyraźny zapach w moczu po spożyciu szparagów. Także inne produkty spożywcze, takie jak przykładowo cebula, czosnek lub niektóre ryby, mogą nadawać moczu dziwny i niecodzienny aromat! Zapachy moczu spowodowane specyficznymi pokarmami są jednak zupełnie nieszkodliwe.

Norma amoniaku w moczu, oznaczona z dobowej zbiórki moczu wynosi 40–60 mmol/dobę. Jeśli mocz pachnie amoniakiem, winna za to może być dieta bogata w azot, czyli nadmiar spożywanych białek i zielonych warzyw liściastych. Jednak, intensywny zapach amoniaku w moczu wyczuwalny jest również w zaburzeniach funkcjonowania wątroby, przemiany materii, infekcjach bakteryjnych nerek lub dróg moczowych, infekcjach pęcherza, w przypadku cukrzycy, a także przy chorobach wenerycznych. Ponadto zapach amoniaku w moczu wyczuwany jest u bardzo szczupłych dzieci i u osób cierpiących na lambliozę. Zwiększone stężenie amoniaku w moczu zachodzi również w przebiegu kwasicy metabolicznej, odwodnienia, głodzenia, cukrzycy, zatrucia alkoholem metylenowym, przedawkowania salicylanów, kwasicy oddechowej, hipokaliemii.

Kiedy wyczujemy u siebie dziwny zapach moczu, nie wpadajmy od razu w panikę! Najczęściej jest to spowodowane zmianami w diecie. Jeśli jednak chcemy mieć absolutną pewność, że nic nam przykrego nie dolega, warto wykonać podstawowe badania laboratoryjne moczu.

Bibliografia:

BCCampus OpenEd - 25.1 Physical Characteristics of Urine.