Ten charakterystyczny objaw może wskazywać na zapalenie opon mózgowych!

Zapalenie opon mózgowych, inaczej zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, to stan zapalny bezpośrednio zagrażający życiu. Zmiany chorobowe obejmują opony mózgowe, jednak w ciężkiej postaci mogą dotyczyć również mózgu. Niektóre objawy zapalenia opon mózgowych są dość charakterystyczne i rozpoznawalne. Gdy występują, a w szczególności gdy pojawia się jeden z typowych sygnałów tej choroby, należy jak najszybciej wykonać badania mające na celu rozpoznanie, lub wykluczenie zapalenia opon mózgowych.

Choć może rozpoczynać się łagodnie, wywołując początkowo objawy przypominające przeziębienie lub grypę, zapalenie opon mózgowych jest schorzeniem niezwykle niebezpiecznym dla małych dzieci i bardzo często prowadzi do śmierci. Może mieć dość piorunujący i fatalny przebieg!

Zapalenie opon mózgowych – przyczyny

Odpowiedź na pytanie jakie mogą być przyczyny zapalenia opon mózgowych znajdziesz tutaj. Zapalenie opon mózgowych może być wywołane przez wirusy (wirusowe zapalenie opon mózgowych), bakterie (bakteryjne zapalenie opon mózgowych), nieco rzadziej przez grzyby i pasożyty. Do zakażenia może dojść drogą kropelkową oraz w efekcie kontaktu z kałem lub moczem osoby chorej, nawet jeśli nie wykazuje ona jakichkolwiek objawów. W rzeczywistości nosicielem chorobotwórczych patogenów może być osoba całkiem zdrowa.

Zapalenie opon mózgowych występuje wówczas, gdy patogeny zaczynają namnażać się w płynie mózgowo-rdzeniowym. Nieleczona choroba szybko postępuje i może objąć nie tylko opony mózgowe i przestrzeń podpajęczynówkową, ale także sam mózg. Wówczas szanse na pełen powrót do zdrowia bywają znikome, a w praktyce może on nigdy nie nastąpić.

Ze względu na anatomiczne połączenie mózgu, jamy ustnej i jamy nosowo-gardłową poprzez wspólne naczynia krwionośne, źródłem infekcji i stanu zapalnego opon mózgowych bywają czasami bakterie bytujące w naszych ustach i jamie nosowo-gardłowej. Schorzenie może wynikać z nieleczonego zapalenia zatok przynosowych, zapalenia migdałków, chorób zębów, przyzębia, jamy ustnej, nosa, gardła i uszu. Mamy tutaj do czynienia z tzw. trójkątem śmierci.

Gdy do infekcji dochodzi drogą wziewną, częstą przyczyną zakażenia bywają pneumokoki i meningokoki, czyli bakterie, które mogą doprowadzić także do rozwoju sepsy. Za wirusowe zapalenie opon mózgowych odpowiadają - między innymi - wirusy powszechnie przenoszone przez kleszcze, które powodują kleszczowe zapalenie opon mózgowych.

Zapalenie opon mózgowych – objawy zapalenia opon mózgowych

Jak wspomniano wcześniej, początkowe oznaki zapalenia opon mózgowych mogą być względnie łagodne i kojarzyć się z klasycznym przeziębieniem lub grypą. Mogą zatem występować objawy do złudzenia kojarzące się z sezonową infekcją:

• bóle mięśni;
• narastający ból głowy;
• nudności;
• bóle stawów;
• gorączka, która może sięgać nawet powyżej 40 stopni (zwłaszcza u małych dzieci);
• uczucie ogólnego osłabienia;
• wymioty;
• zawroty głowy.

Powyższe objawy mogą wskazywać na klasyczną infekcję, przeziębienie, grypę, jednak ze względów diagnostycznych o podejrzeniu zapalenia opon mózgowych decyduje jedno: sztywność karku.

Jak rozpoznać sztywność karku? Otóż poziom elastyczności karku możemy sprawdzić zginając biernie głowę ku przodowi i w warunkach fizjologicznych swobodnie dotykając podbródkiem mostka, co w stanie chorobowym napotyka opór i wywołuje silny ból.

W przypadku zapalenia opon mózgowych, oprócz charakterystycznej dla tej choroby sztywności karku, mogą wystąpić inne objawy neurologiczne, takie jak drgawki, zaburzenia świadomości, splątanie, zaburzenia mowy i pamięci, nadmierna senność. Nasilenie objawów zależy m.in. od przyczyny zmian oraz wieku pacjenta. W przypadku niemowląt i małych dzieci, jednym z objawów zapalenia opon mózgowych, oprócz gorączki, mogą być np. nieustanny płacz, dotykanie rączkami główki oraz nienaturalny, wręcz apatyczny spokój.

Rozpoznawanie sztywności karku jako objaw zapalenia opon mózgowych

Rozpoznanie sztywności karku jako objawu zapalenia opon mózgowych stanowi punkt wyjścia dla dalszej diagnostyki chorego. Współwystępowanie innych dolegliwości w postaci wysokiej temperatury, bólów głowy, wymiotów lub światłowstrętu, w rzeczywistości sugeruje zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. W takich przypadkach istnieje bezwzględne wskazanie do pilnej wizyty lekarskiej.

Szacuje się, że sztywność karku występuje u 30 proc. dorosłych pacjentów z zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych. Aby rozpoznać, czy sztywność karku jest objawem zapalenia opon mózgowych, należy ułożyć pacjenta płasko na plecach, po czym należy podjąć próbę przyciągnięcia jego brody w kierunku klatki piersiowej. Rozpoznajemy brak elastyczności karku jako objaw zapalenia opon mózgowych, gdy ze względu na jego sztywność nie udaje się zbliżyć brody pacjenta do jego klatki piersiowej. Za pomocą liczby palców badającego określa się odległość między brodą, a mostkiem chorego, dzięki czemu można ustalić nasilenie sztywności karku. W zaostrzonych przypadkach może występować mimowolne zgięcie głowy ku tyłowi. Ponieważ niektórzy pacjenci nie są wstanie wykonać przygięcia brody, wskutek przebytych przez nich w przeszłości chorób, nie zawsze niemożność przeprowadzenia tej czynności wskazuje na patologię (źródło 1).

Objawy oponowe - Objawy Brudzińskiego

Opisane tutaj objawy mogą wskazywać m.in. na zapalenie opon mózgowych. Józef Polikarp Brudziński żył w latach 1874-1917, przy czym specjalizował się w dziedzinach takich jak neurologia i pediatria. Jest autorem 55 prac naukowych (źródło 2 ).

Objaw karkowy Brudzińskiego - Diagnostyka daje wynik pozytywny, jeśli podczas badania sztywności karku, przy biernym zgięciu głowy, następuje odruchowe zgięcie kończyn dolnych w stawach biodrowych i stawach kolanowych - patrz. rysunek poniżej.

Objaw policzkowy Brudzińskiego – Diagnostyka daje wynik pozytywny, jeśli podczas ucisku na policzki poniżej łuków jarzmowych następuje odruchowe zgięcie kończyn dolnych w stawach biodrowych i stawach kolanowych.

Objaw łonowy Brudzińskiego – Diagnostyka daje wynik pozytywny, jeśli podczas ucisku na spojenie łonowe następuje odruchowe zgięcie kończyn dolnych w stawach biodrowych i stawach kolanowych.

Objawy oponowe - Objaw Kerniga górny i dolny

Pozytywny wynik badań pod kątem występowania objawów Kerniga, również może wskazywać m.in. na zapalenie opon mózgowych (źródło 3 ).

Objaw Kerniga górny bada się, zginając tułów siedzącego pacjenta ku przodowi. Wynik jest dodatni gdy stwierdza się jednoczesne odruchowe zgięcie kończyn dolnych w stawach kolanowych i biodrowych.

Objaw Kerniga dolny sprawdza się po ułożeniu pacjenta płasko na plecach, bez poduszki pod głową. Lekarz zgina kończynę dolną chorego w stawie biodrowym o 90°, czyli podnosi zgiętą w kolanie nogę chorego do góry. Później próbuje wyprostować nogę badanego w stawie kolanowym. Jeżeli podczas prostowania nogi, pojawia się ból i opór, wynik diagnostyki uznaje się za dodatni.

Bibliografia: