Cyfrowy Jezus w kaplicy? Tak, to już się dzieje! Co na to Watykan?

W kaplicy św. Piotra w szwajcarskiej Lucernie – najstarszym kościele w mieście, dziś pełniącym funkcję przestrzeni wystawienniczej – realizowany jest niezwykły eksperyment łączący duchowość, technologię i sztukę. W półmroku dawnych murów, gdzie niegdyś rozbrzmiewała łacina i cicha modlitwa, pojawia się dziś hologram Jezusa Chrystusa – trójwymiarowa, świetlista postać przemawiająca do odwiedzających dzięki zaawansowanej sztucznej inteligencji.

Ten kontrowersyjny projekt nosi nazwę „Deus in Machina”, czyli „Bóg w Maszynie” – nawiązując do łacińskiego określenia znanego z klasycznych dramatów, ale też do pytania, które nie daje spokoju: czy boskość może objawiać się przez maszynę? Instalacja pozwala odwiedzającym wejść w osobistą rozmowę z cyfrową postacią, która – opierając się na danych biblijnych – odpowiada na pytania, komentuje wypowiedzi i prowokuje do refleksji. Dla jednych to nowa forma medytacji – bezpieczna, nienarzucająca się, pozbawiona oceny. Dla innych – niepokojąca profanacja, próba zasymulowania sacrum w silikonowej wersji. Projekt przyciąga nie tylko turystów i miłośników nowoczesnej sztuki, lecz także duchownych, filozofów i psychologów, którzy dostrzegają w nim znak czasów, ale i potencjalne zagrożenie duchowej tożsamości człowieka.

Pytania rodzą się same: czy sztuczna inteligencja może towarzyszyć człowiekowi w autentycznych duchowych poszukiwaniach? Czy może zastąpić ludzkiego przewodnika duchowego, księdza, mentora, wspólnotę? A jeśli tak – to czy mamy jeszcze do czynienia z modlitwą, z kontemplacją, z dialogiem z Bogiem? Czy może to już tylko cyfrowa symulacja duchowości – pusta forma, która przypomina sacrum, ale nim nie jest?

Spotkanie z Jezusem z algorytmu

W ramach projektu odwiedzający kaplicę mogą wejść do specjalnej przestrzeni, gdzie pojawia się hologram przypominający postać Jezusa. Użytkownik wypowiada się do niego swobodnie, a sztuczna inteligencja analizuje słowa i odpowiada – cytując lub parafrazując fragmenty Nowego Testamentu. Całość ma skłaniać do refleksji i zadumy – nie oferuje ani rozgrzeszenia, ani oficjalnego duchowego przewodnictwa.

Jak zapewniają twórcy, projekt ma charakter artystyczny i kontemplacyjny, a nie religijny. Nie zastępuje konfesjonału, lecz ma inspirować do rozmowy – nie tylko z „cyfrowym Jezusem”, ale również z samym sobą.

Jak wygląda rozmowa z cyfrowym Jezusem?

Interakcja z hologramem Jezusa przypomina intymną rozmowę – choć pozbawioną ludzkich emocji. AI odpowiada głównie na podstawie cytatów biblijnych, ale potrafi łączyć je z pytaniami o stan emocjonalny użytkownika. 

Poniżej przedstawiony fragment rozmowy pochodzi z relacji dziennikarskiej opublikowanej przez SRF Kultur podczas otwarcia projektu „Deus in Machina” w 2024 roku.

„Dlaczego czuję się tak samotny?”

 –  użytkownik 

„Nie lękaj się, bo Ja jestem z Tobą; nie trwóż się, bo Ja jestem Twoim Bogiem.” (Iz 41,10)"

 –  AI

"Czasami cisza to nie kara, ale zaproszenie do głębszego słuchania. Co słyszysz w tej ciszy?”
 

 –  AI

Choć słowa brzmią znajomo i kojąco, wielu zadaje sobie pytanie: czy algorytm może naprawdę zrozumieć ból, żal, nadzieję?

Kościół: duchowość nie może być generowana przez maszynę

Nowy papież Leon XIV, który objął urząd w 2025 roku, wyraził zdecydowane obawy wobec sztucznej inteligencji. W swoim przemówieniu do duchowieństwa ostrzegł, że:

„Dostęp do danych nie jest tożsamy z mądrością. A technologia, choć potężna, nie może być źródłem duchowego rozeznania.”

Papież jasno podkreślił, że AI nie jest i nie może być narzędziem duchowej komunikacji, a próby symulowania wiary przez algorytmy mogą prowadzić do dehumanizacji relacji z Bogiem i ludźmi. Watykan już wcześniej publikował dokumenty (np. Antiqua et Nova), które nawoływały do rozwagi w stosowaniu nowych technologii w sferze wiary.

Chociaż „Deus in Machina” nie został bezpośrednio skrytykowany z imienia, jego założenia znajdują się w jaskrawej sprzeczności z papieskimi ostrzeżeniami.

Pomoc czy duchowa iluzja?

Zwolennicy projektu wskazują, że dla osób wycofanych społecznie, zmagających się z lękiem czy poczuciem wykluczenia, rozmowa z „cyfrowym Jezusem” może być pierwszym krokiem do duchowego otwarcia. Hologram nie ocenia, nie strofuje – daje przestrzeń na wypowiedzenie swoich myśli, co samo w sobie może mieć charakter terapeutyczny.

Jednak psychologowie zwracają uwagę, że zastępowanie kontaktu z drugim człowiekiem maszyną niesie poważne ryzyko alienacji. Osoba, która przyzwyczai się do rozmowy z idealnym, cyfrowym rozmówcą, może mieć trudność w budowaniu prawdziwych relacji – zarówno międzyludzkich, jak i wspólnotowych.

Granica między sacrum a symulacją

„Deus in Machina” to bez wątpienia odważny eksperyment artystyczno-filozoficzny, który prowokuje do refleksji nad tym, jak technologia wpływa na nasze życie duchowe. Ale jest też symbolem rosnącego napięcia: między postępem a tradycją, między osobistym doświadczeniem a doktryną, między autentycznym przeżyciem a jego cyfrową namiastką.

Czy hologram może pełnić funkcję duchowego przewodnika? Czy symulacja obecności Jezusa to bluźnierstwo, czy nowoczesna forma medytacji? Kościół mówi: to zbyt niebezpieczne. Twórcy projektu – że potrzebne.

Wnioski i pytania otwarte

• Tak, „Deus in Machina” wykorzystuje sztuczną inteligencję, aby tworzyć interakcję duchową.
• Tak, papież Leon XIV wyraźnie ostrzega przed wykorzystywaniem AI w sferze sacrum.
• I tak – ten eksperyment stawia nas wobec jednego z najważniejszych pytań XXI wieku: czy człowiek potrzebuje Boga, czy wystarczy mu Jego cyfrowy obraz?

Źródła

• SRF Kultur (2024), „Jesus als Hologramm”
• Vatican News (2025), wypowiedzi papieża Leona XIV o AI
• Dykasteria Nauki Wiary, dokument Antiqua et Nova, 2025
• Frontiers in Psychology – artykuły nt. wpływu AI na relacje międzyludzkie
• Itreseller.pl, benchmark.pl – przegląd stanowisk papieskich wobec sztucznej inteligencji