Czy zwierzęta mają duszę? Zaskakujące wnioski naukowców!
Czy zwierzęta mają duszę? To pytanie ludzie zadają sobie od dawien dawna. W zależności od panujących w danym czasie i miejscu przekonań, a także od osobistych poglądów każdego z nas, może mieć ono różne odpowiedzi. Podczas gdy niektórzy są przekonani, że każda czująca istota posiada duszę, inni kategorycznie temu zaprzeczają.
Żyjemy w czasach, w których – choć znaczenie religii traci moc – prawdziwa duchowość staje się coraz to bardziej istotna. Dla niektórych ludzi idea duszy jest związana z reinkarnacją - wiarą, że po śmierci wracamy jako inna żywa istota. Dla innych, dusza jest bardziej związana z naszą osobistą relacją z Bogiem lub wszechświatem. Mnóstwo osób zadaje sobie pytanie, czy zwierzęta mają duszę.
Co Biblia mówi o zwierzętach i ich duszach? Jak różne religie postrzegają tę kwestię? W jaki sposób filozofowie wypowiadają się odnośnie duszy zwierząt? Przyjrzyjmy się bliżej temu tematowi i zbadajmy różne jego aspekty.
Czym jest dusza?
Często przyjmuje się, iż dusza to nieuchwytna, niewidzialna i nienamacalna energia, która jest istotną częścią naszej egzystencji. Zdaniem wyznawców religii chrześcijańskiej, dusza po śmierci opuszcza ciało fizyczne i trafia do Nieba lub Piekła. W innych wyznaniach dusza może się wcielać w kolejne ciała materialne (reinkarnacja), lub osiągnąć stan Nirwany i wiecznego szczęścia.
Filozofowie o duszy
W filozofii dusza stanowi pierwiastek życia. To właśnie dzięki niemu dana osoba ludzka, zwierzę, czy też roślina są bytami żywymi. Antropologia filozoficzna generalnie zakłada, że dusza rozumna jest, obok materialnego ciała, jednym z dwóch konstytutywnych elementów struktury ludzkiej egzystencji. To pojęcie zwane jest dualizmem ontologicznym
.Wielu starożytnych Greków nie wierzyło w niematerialną duszę. Epikurejczycy twierdzili, że dusza składa się z atomów. Stoicy zaś mówili, że wszystko jest materialne, a dusza jest stworzonym z najsubtelniejszej materii eterycznej oddechem przenikającym ciało.
Słynny Sokrates głosił, że dusza jest siedzibą cnót i posiada ją każdy człowiek. Platon zaś przekonywał, że jest odwrotnie - człowiek jest duszą uwięzioną w ciele. Arystoteles określał duszę jako esencję danego bytu, ale nie zgadzał się z tym, że istnieje ona wiecznie i niezależnie od ciała fizycznego.
Święty Augustyn (354–430) uznawał kwestię duszy jako jedną z najtrudniejszych problemów dla intelektu. Twierdził, że dusza ludzka ma wspólne elementy z duszami zwierząt, ale przewyższa je racjonalnością.
Tomasz z Akwinu (1225–1274) przekonywał, że wszystkie żywe istoty, w tym ludzie, zwierzęta, a także rośliny, posiadają duszę, natomiast zdaniem Kartezjusza (1596–1650), człowiek jest duszą – „anielską”, czysto duchową istotą, która przypadkowo tylko i bez żadnych powiązań zamieszkuje ciało.
Czy zwierzęta posiadają duszę?
Zdaniem niektórych starożytnych myślicieli, a także bardziej współczesnych filozofów, dusza jest odpowiedzialna za świadomość, intelekt i wolę. Według Kościoła Katolickiego zwierzęta nie mają duszy. Najnowsze badania naukowe sugerują jednak, że niektórzy z "braci mniejszych" posiadają świadomość i prawdopodobnie doznają czegoś, co ludzie nazywają "przeżyciami duchowymi" lub „doświadczeniem mistycznym”.
Zgodnie z nauką Kościoła Katolickiego, zwierzęta posiadają co prawda coś w rodzaju duszy ożywiającej ich ciała, ale jest to śmiertelna "dusza sensytywna", niepodobna do ludzkiej nieśmiertelnej duszy, której dane jest poznawać świat jako dzieło Boże.
W 2014 r. papież Franciszek próbował pocieszyć chłopca, który stracił ukochanego psa. Ojciec Święty stwierdził wówczas, że niebo jest otwarte dla wszystkich bożych stworzeń (źródło 1). Czy to oznacza, że zwierzęta jednak mają duszę?
Zgodnie z najbardziej powszechnymi definicjami duszy, zrozumienie tego, czy zwierzęta mają duszę, czy też nie, może nam przyjść z większą łatwością, jeśli zadamy sobie 2 ważne pytania, a mianowicie - czy zwierzęta są świadome własnej egzystencji i czy posiadają intelekt i własną wolę?
Zaskakujące doniesienia ze świata nauki
Na zorganizowanej w 2012 r. na Uniwersytecie Cambridge konferencji nt. świadomości (źródło 2), w której wzięła udział światowa elita neurologów, neuropsychologów oraz wybitnych specjalistów z wielu innych dziedzin nauki, wydano oświadczenie stwierdzające, że ludzie nie są wyjątkiem pod względem posiadania struktur odpowiadających za powstawanie świadomości. Upraszczając, ssaki, ptaki oraz niektóre inne zwierzęta (np. ośmiornice) posiadają części mózgu, które u człowieka wiąże się z procesami tworzącymi świadomość.
Dekady intensywnych badań nad świadomością doprowadziły uczonych do wniosku, że niektóre stworzenia, głównie ssaki, mogą być na swój sposób świadome samych siebie. Ale, czy to, że dana istota jest świadoma własnej egzystencji, rzeczywiście oznacza, że posiada nieśmiertelną duszę?
Podobny stopień świadomości co ludzie mają nie tylko psy, ale również konie, małpy i wiele innych zwierząt. Niektóre z nich są w stanie porozumiewać się z nami, choć w bardzo ograniczonym zakresie. Ponadto istnieją również przykłady zwierząt, które podejmują świadome decyzje i mogą kontrolować swoje ciało w sposób podobny do ludzi. Przynajmniej niektóre zwierzęta, takie jak dla przykładu psy, konie, czy też niektóre ptaki, a nawet słonie, są – przynajmniej częściowo – świadome własnej egzystencji. Posiadają również swego rodzaju intelekt oraz wolę. Czy zatem można uznać, że tylko niektóre ze zwierząt posiadają duszę, podczas gdy inne, takie jak szczury, chomiki, czy też jaszczurki, jej nie mają? Choć niektórzy uważają, że takie zróżnicowanie jest konieczne, większość ludzi uznaje, że wszystkie zwierzęta posiadają swego rodzaju nieśmiertelną duszę. W sumie, człowiek też należy do królestwa zwierząt – jesteśmy niczym innym, jak ssakami.
Czy zwierzęta mają duszę? Niezwykłe wnioski naukowców
Zdaniem neurologa Kevina Nelsona, który skupia swoją aktywność zawodową na poszukiwaniach źródeł doświadczeń duchowych w mózgu (źródło 3), niektóre zwierzęta doznają czegoś w rodzaju naturalnych stanów mistycznych – np. silne poczucie jedności z Matką Naturą. Doświadczenia mistyczne, które ludzie interpretują jako otarcie się o absolut, powstają w tzw. układzie limbicznym, który odpowiada za emocje. Ponieważ układ ten posiadają nie tylko ludzie, ale również zwierzęta, zdaniem Nelsona także i one mogą miewać doświadczenia duchowe.
Do niezwykle zaskakujących wniosków doszedł Dr. Jimo Borjigin z Uniwersytetu z Michigan, który przeprowadzał dość osobliwe badania nad poddawanymi eutanazji szczurami. Z jego doświadczeń wynikało, że tuż przed śmiercią w mózgach gryzoni dochodziło do nagłego wzrostu aktywności elektrycznej. Podobne zmiany zauważane są w mózgach umierających ludzi, którzy doświadczają wówczas stanów z pogranicza śmierci (źródło 4). Osoby, które były klinicznie martwe i znalazły się chwilowo po "drugiej stronie", wspominają o tunelach prowadzących do innych rzeczywistości, świetlistych istotach, a nawet o niezwykle silnym odczuciu jedności ze Stwórcą. Czy oznacza to, że umierające zwierzęta miewają podobne odczucia? Zdaniem Dr. Jimo Borjigin nie można tego wykluczyć. Badacz dodaje jednak, że choć umierające zwierzęta mogą doznawać różnego rodzaju wizji, raczej nie zastanawiają się one nad ich znaczeniem.
Czy zwierzęta mają duszę? Właściciele zwierząt domowych są tego pewni!
Niezależnie od zdania Kościoła Katolickiego, wielu właścicieli domowych zwierząt jest święcie przekonanych, że psy, koty i tym podobne zwierzęta, a może nawet wszystkie gatunki zwierząt, posiadają nieśmiertelną duszę. Najbardziej pewni tego są ludzie, którzy musieli uporać się ze stratą ukochanego psa, kota, czy też konia. Niektórzy z nich przekonują, że często czują obecność nieżyjącego już zwierzaka. Są też tacy, którzy twierdzą, że zmarłe zwierzę regularnie ich odwiedza i pociesza swoją obecnością.
Bibliografia:
1 - The Christian Science Monitor - Did the pope just say that animals have souls?
2 - The Cambridge Declaration on Consciousness;
3 - The Guardian - Kevin Nelson: 'Near-death experiences reveal how our brains work';
4 - BBC News - Near-death experiences are 'electrical surge in dying brain'.