El Coco - Legenda, która stała się prawdziwym koszmarem dzieciństwa w wielu krajach!

Zgodnie z tym co głosi dawna legenda, El Coco to tajemnicza, zakapturzona istota, która nocami zjada lub zabiera ze sobą nieposłuszne dzieci. Ponieważ El Coco rzekomo przychodzi do niegrzecznych dzieci aby surowo je karać, a maluchy bardzo się tego obawiają, słynna w wielu krajach legenda może stanowić tak zwany złoty środek dla bezradnych rodziców. Jeśli dziecko źle się zachowuje, wystarczy wspomnieć o tajemniczym stworzeniu wymierzającym straszliwą karę, a to przynosi natychmiastową poprawę postawy malucha i wielką ulgę rodzicom. W szczególności, dzieci nie chcące pójść spać, pomimo, iż nadeszła już na to pora, są straszone nadejściem El Coco. Powiada się im, że jeśli natychmiast nie położą się spać, to przyjdzie El Coco i się z nimi rozprawi. W jaki sposób? Strach pomyśleć co to może być za kara!

Etymologia El Coco – Różne nazwy, ta sama istota!

Określenie El Coco pochodzi od galicyjskiego i portugalskiego côco, co oznacza zarówno kokos, jak i ludzka głowa. Zgodnie z wypowiedzią popularnego etymologa J. Corominas, którą opublikowano w opracowanym przez niego słowniku (źródło 1), załoga portugalskiego admirała Vasco da Gamy (źródło 2) nazwała odkryty w Ameryce Południowej i dobrze znany nam dziś owoc kokosem, ze względu na trzy otwory, które przypominają ludzkie usta i oczy. Choć coco to zatem po hiszpańsku kokos, potocznie termin ten stosowany jest w odniesieniu do ludzkiej głowy i czaszki.

W różnych regionach występują odmienne warianty etymologiczne nazwy mitycznego stworzenia, chociaż generalnie wszystkie one są związane ze słowem głowa. W Argentynie i większości Ameryki Łacińskiej legendarna istota nazywana jest El Cuco, chociaż w innych krajach stwór znany jest jako El Coco (Hiszpania, Meksyk). W północnym Nowym Meksyku i południowym Kolorado, gdzie występuje obfita populacja Latynosów, El Coco, nazywany jest „The Coco Man”. W brazylijskim folklorze istota określana jest jako La Cuca i przedstawiana w fizycznej postaci żeńskiej humanoidalnej aligatorki, wywodzącej się z portugalskiej koki – swego rodzaju smoka.

Korzenie legendy El Coco sięgają odległej przeszłości

Istnieje wiele alternatywnych hipotez odnośnie pochodzenia mitycznego El Coco.

Choć panuje powszechne przekonanie, iż mit Coco, Cuco, Cucuy, Cuca, stał się bardzo popularny w północnej Portugalii i Galicji około XIV-XV wieku n.e, a w efekcie kolonizacji Ameryki Łacińskiej rozprzestrzenił się na kraje takie jak Meksyk, Argentyna i Chile, to w rzeczywistości okazuje się, że korzenie mrocznej legendy sięgają o wiele dalszych czasów.

Aby dobrnąć do źródeł legendy o nawiedzającej nieposłuszne dzieci istocie, która brutalnie pożera je lub zabiera do miejsc, z których nigdy nie powracają, należy przyjrzeć się możliwym okolicznościom, w wyniku których ten mit powstał. Czerpie on swoją rację istnienia przede wszystkim z należącej do dalekiej przeszłości celtyckiej tradycji bojowej odcinania głów pokonywanym na polu walki wrogom (źródło 3). Ponieważ głowę uważano za siedlisko duszy, posiadanie takiego trofeum dawało zwycięzcom szczególną moc. Z tej pradawnej okrutnej praktyki wywodzi się powszechny w wielu regionach Europy zwyczaj opróżniania dyni i rzepy oraz rysowania na nich zmarszczonych ludzkich twarzy w celu ochrony przed złem.

W Portugalii, Galicji i niektórych innych zakątkach świata, oprócz celtyckiej tradycji dekapitacji pokonanych, musimy wziąć pod uwagę wpływ słowa kokos, które odnosi się do określonych sferoidalnych owoców i warzyw. W tych regionach powstały pierwsze skojarzenia kokosa z ludzką głową. To z nich wywodzi się koncepcja El Coco jako ducha z wydrążoną dynią z trzema otworami, imitującą oczy i usta, na miejscu prawdziwej głowy. Główną funkcją tego mitycznego stworzenia pozostaje do dziś straszenie dzieci, które nie chcą zasnąć, lub gdy ich zachowanie wymyka się rodzicom spod kontroli (źródło 4).

Jak się okazuje, nie tylko celtyckie praktyki bojowe wpłynęły na dzisiejszą legendę El Coco. Historię mitycznej istoty można prześledzić tysiące lat wstecz! Diodor Sycylijski (źródło 5), grecki filozof urodzony prawie 100 lat przed śmiercią Chrystusa, wspomniał w swoich pismach o czymś podobnym do „El Cuco”. Opisuje on iberyjskich żołnierzy składających ofiary potężnej istocie. Dary miały postać odciętych głów wrogich wojowników. Siculus nigdy nie nazywa tego wprost „El Cuco”, ale jaka inna istota nadprzyrodzona - nazywana na cześć ludzkich głów - mogłaby cieszyć się takimi darami?

El Coco – Jak wygląda mityczna istota?

Jak wygląda mityczna istota, której małe dzieci tak panicznie się boją? Choć długo szukaliśmy, to nie natknęliśmy się w dostępnej nam literaturze na jednoznaczny opis fizycznego wyglądu El Coco. Sęk w tym, że najprawdopodobniej El Coco jest istotą zmiennokształtną, choć najczęściej przedstawianą jako zakapturowana ludzka postać, która ukrywa się w szafie, lub pod łóżkiem w dziecięcym pokoju. Powiada się, że na miejscu głowy El Coco znajduje się pusta dynia z trzema otworami.

Osobliwością El Cuco jest to, że poza portugalskim wizerunkiem ducha z głową dyni, na ogół istota nie ma określonych cech fizycznych, przynajmniej w Ameryce Łacińskiej. Z tego powodu pojawia się zazwyczaj w miejscach ciemnych, takich jak pod łóżkiem, w szafie, piwnicy itp. W sumie nikt nie wie jak wygląda El Coco.

Dzieci bardzo boją się mitycznego El Coco

W niektórych środowiskach kulturowych dzieci bardzo boją się, gdy ich rodzice stosują argument mitycznego El Coco aby przywołać je do porządku.

W rzeczywistości, najbardziej przerażająca jest kara jaką El Coco zadaje, a nie sama jego postać. Istota pożera nieposłuszne dzieci lub porywa je z domów, aby zabrać je w nieznane miejsce, z którego nigdy już nie powrócą!

Legenda głosi, że tajemnicza istota obserwuje dzieci z wysokości, np. z dachów budynków i wypatruje niewłaściwego zachowania. Potrafi także przybierać dowolny kształt ciemnego cienia i obserwować dzieci z niewielkiej odległości. Mityczna istota stanowi przeciwieństwo anioła stróża i często jest porównywana do samego Szatana. Inni postrzegają Coco jako reprezentację zmarłego z lokalnej społeczności.

Najstarszy znany rym o El Coco, pochodzi z XVII wieku. Choć ewoluował przez setki lat, wciąż zachowuje swoje pierwotne znaczenie, które w przetłumaczeniu na język polski brzmi mniej więcej tak:

Śpij dziecinko, śpij teraz ... Inaczej przyjdzie El Coco i cię pożre!

Czasami na końcu tej zwrotki stosuje się „zabierze” zamiast „zje”, a w zależności od środowiska kulturowego, w którym kołysanka jest śpiewana, ten kto przyjdzie, to El Cuco, El Coco, La Cuca itp. Wiele wskazuje na fakt, iż mityczny potwór znany był ludzkości na wiele wieków przed pojawieniem się słynnych hispanojęzycznych kołysanek, które o nim wspominają wprawiając małe dzieci w przerażenie i przywołując je do posłuszeństwa!

Bibliografia:

1 - Wikipedia - Breve diccionario etimológico de la lengua castellana;

2 - Britannica - Vasco da Gama;

3 - Discover - Ancient Celts Decapitated Their Enemies and Saved Their Heads, Archaeologists Say;

4 - Despertar Sabiendo - La pesadilla de todos los niños: La leyenda del cuco;

5 - Britannica - Diodorus Siculus.