Kot, który wyczuwał śmierć. Uwierzył mu nawet lekarz!

W jednym z niepozornych pokojów domu opieki Steere House w Providence (Rhode Island, USA), codzienność upływała spokojnie. Pacjenci cierpiący na choroby w terminalnym stadium snuli się powoli, a personel pielęgniarski wykonywał swoje obowiązki w rytmie rutyny. Ale pośród tych murów krążył ktoś jeszcze – kot. Niepozorny, bury kocur, który wkrótce miał stać się jednym z najbardziej zagadkowych zwierząt w historii współczesnej medycyny. Miał na imię Oskar. I potrafił przewidzieć śmierć.

Kiedy milczenie staje się zapowiedzią

Oskar był zwykłym kotem rasy europejskiej, adoptowanym jako kocię przez personel Steere House, by zapewnić pacjentom trochę ciepła i kontaktu ze zwierzęciem. Szybko jednak zauważono coś niepokojącego – gdy Oskar wchodził do pokoju pacjenta i kładł się przy jego boku, lekarze i pielęgniarki nie mieli złudzeń: nadchodził koniec.

Nie był to jednorazowy przypadek, ani zwykły zbieg okoliczności. Oskar, jak się okazało, w ciągu kilku lat "zapowiedział" śmierć ponad 50 pacjentów. Zawsze siadał przy nich na kilka godzin przed zgonem. Jeśli drzwi do pokoju były zamknięte – drapał je i miauczał, dopóki nie wpuszczono go do środka.

Z czasem jego obecność przy łóżku chorego zaczęto traktować jak sygnał – personel wzywał rodzinę, by mogła się pożegnać. I niemal zawsze okazywało się, że Oskar miał rację.

„Kiedy Oskar siada przy kimś, wiemy, że to koniec. Dzwonimy do rodziny, pozwalamy bliskim się pożegnać. I zawsze się sprawdza.”
 

– pielęgniarka Steere House

Lekarz, który uwierzył kotu

Zjawisko to zaintrygowało dr. Davida Dosa, geriatrię pracującego w ośrodku. W 2007 roku opublikował on artykuł w prestiżowym New England Journal of Medicine, zatytułowany „A Day in the Life of Oscar the Cat”, w którym przedstawił zjawisko i relacje świadków. To nie była już tylko anegdota opowiadana przez pielęgniarki – to stało się udokumentowaną obserwacją kliniczną.

Dr Dosa, z początku sceptyczny, z czasem nie miał wątpliwości, że kot coś wyczuwa. 

"Oskar nie ma szczególnego zainteresowania żywymi – zwykle unika pacjentów i personelu. Ale gdy ktoś ma umrzeć, on wie” 

– pisał.

Czy kot czuje zapach śmierci?

Skąd u Oskara ta zdolność? Naukowcy mają swoje hipotezy. Jedna z nich sugeruje, że kot mógł wyczuwać zmiany chemiczne w organizmie umierających osób – specyficzny zapach wydzielany przez ciało na krótko przed śmiercią. Zwierzęta, zwłaszcza koty, mają niezwykle czuły węch – nawet do 14 razy lepszy niż u człowieka. Inna teoria mówi o subtelnych zmianach w rytmie oddechu i ruchu chorego, które Oskar mógł rozpoznawać jako zapowiedź końca.

Ale niektórzy widzieli w jego zachowaniu coś więcej niż biologiczny instynkt. Bliscy zmarłych wspominali, że kot siadał cicho, niekiedy mruczał, jakby pełnił rolę przewodnika w ostatniej podróży. Dla wielu jego obecność miała wymiar niemal duchowy.

Między cudem a biologią

W historii Oskara nie brakuje sceptyków. Niektórzy twierdzą, że to tylko efekt potwierdzenia – pamiętano te przypadki, gdy Oskar się nie mylił, zapominając o tych, gdy jego przewidywania zawiodły. Ale dr Dosa odnotował, że personel był tak przekonany o jego zdolnościach, że nie podejmowano decyzji o powiadomieniu rodziny bez obecności kota.

Oskar nie szukał poklasku. Unikał kamer, ignorował ludzi. Jego rytuał był cichy, niemal mistyczny. W czasach, gdy medycyna opiera się na liczbach, tomografii i testach laboratoryjnych, ten mały bury kot przypominał, że śmierć nadal pozostaje tajemnicą, której nie da się całkowicie oswoić.

Medialna historia Oskara

Wieść o niezwykłym kocie, który „przewiduje śmierć”, błyskawicznie przekroczyła mury domu opieki Steere House. Gdy w lipcu 2007 roku prestiżowy New England Journal of Medicine opublikował felieton dr. Davida Dosa, media na całym świecie dosłownie oszalały na punkcie Oskara.

Brytyjski The Guardian opisał go jako „anielskiego strażnika śmierci”. Time Magazine umieścił Oskara na liście „Top 10 najbardziej niezwykłych zwierząt w historii”. Artykuły pojawiły się także w BBC News, Scientific American i dziesiątkach portali informacyjnych od Japonii po Brazylię.

Oskar szybko stał się bohaterem programów telewizyjnych i audycji radiowych. Wystąpił m.in. w materiale stacji CNN, był tematem odcinka popularnego programu dokumentalnego Nova ScienceNow, a nawet pojawił się jako inspiracja w odcinku serialu House M.D., gdzie lekarz bada przypadek kota zwiastującego śmierć pacjentów.

W 2010 roku dr Dosa opublikował książkę, w której opisał nie tylko samego kota, ale też pełne czułości historie pacjentów, rodzin i personelu. Publikacja stała się bestsellerem i przetłumaczono ją na kilkanaście języków.

Nie zabrakło też głosów krytycznych. Niektórzy naukowcy zarzucali medialnej narracji przesadę i doszukiwanie się „cudu” tam, gdzie wystarczy empatyczne zwierzę i ludzka potrzeba sensu. Jednak nawet oni przyznawali: zjawisko zasługuje na uwagę.

Oskar – choć sam zapewne nie zdawał sobie z tego sprawy – stał się globalnym symbolem tajemniczej więzi między człowiekiem a zwierzęciem. Jego historia rozgrzewała fora, media społecznościowe i debaty naukowe, rodząc jedno proste pytanie: skąd on to wiedział?

Ostatnie tchnienie w towarzystwie futrzanego strażnika

Z biegiem lat Oskar stał się legendą – jego historia nadal krąży w mediach i opracowaniach, choć sam kot prawdopodobnie już odszedł. Pozostawił jednak po sobie tajemnicę, której nikt dotąd nie rozwikłał.

Być może najważniejsze pytanie nie brzmi: jak to robił, lecz: dlaczego to robił? Czy kierował się instynktem? Czy chciał pomagać? Czy może był tylko zwierzęciem, które intuicyjnie znalazło swoje miejsce w cyklu życia i śmierci?

Odpowiedź pozostaje zagadką. Ale jedno jest pewne – Oskar, kot z domu opieki, zapisał się w historii nie tylko medycyny, ale i ludzkiego serca.

"To było pocieszające. Ona nie była sama. On po prostu był tam, spokojnie leżąc, jakby czuwał.”

– pracownica domu opieki Steere House

Źródła

• Dosa, D. (2007). A Day in the Life of Oscar the Cat. The New England Journal of Medicine, 357(4), 328–329.
• Dosa, D. (2010). Making Rounds with Oscar: The Extraordinary Gift of an Ordinary Cat. Hyperion.
• BBC News (2007). Death-predicting cat is star of book.
• The Guardian (2007). Oscar the cat predicts patients' deaths.
• Scientific American (2007). Oscar the Cat Predicts Patients' Deaths.
• NPR (2010). Oscar the Cat, Death Prophet or Feline Grim Reaper?
• David Dosa, Making Rounds with Oscar, rozdziały 3 i 4 – gdzie zawarte są cytowane wypowiedzi.