Przejdź do treści

Niebieskie oczy – genetyczna zagadka i zwierciadło duszy?

Lelio Michele Lattari
Czy kolor Twoich oczu może zdradzić, kim naprawdę jesteś? Nie chodzi tylko o wygląd – w głębi tęczówki zapisane są ślady przeszłości, cechy charakteru, a nawet ryzyko chorób. Szczególnie intrygujące są niebieskie oczy – rzadsze, bardziej światłoczułe, pełne tajemniczej historii sięgającej tysięcy lat. Naukowcy twierdzą, że mogą one powiedzieć o Tobie więcej, niż myślisz… Czy jesteś gotów spojrzeć prawdzie w oczy?
  • Niebieskie oczy

Mówi się, że oczy są zwierciadłem duszy – i choć to wyrażenie brzmi poetycko, nauka zaczyna potwierdzać, że kryje się w nim więcej prawdy, niż moglibyśmy przypuszczać. Bez względu na to, czy Twoje oczy są brązowe, zielone, piwne, orzechowe, czy błękitne jak letnie niebo, ich kolor zdradza znacznie więcej o Tobie, niż tylko genetyczne dziedzictwo.

Co decyduje o kolorze naszych oczu?

Barwa oczu to efekt działania nie jednego, a wielu genów, z których dwa główne mają decydujący wpływ na odcień tęczówki. Podobnie jak kolor skóry czy włosów, kolor oczu dziedziczymy po przodkach – dlatego w rodzinach czy grupach etnicznych łatwo dostrzec pewne powtarzające się cechy.

Ale czy kolor oczu to tylko kwestia wyglądu? Okazuje się, że nie.

Czy kolor oczu mówi coś o zdrowiu i osobowości?

Badania wskazują, że kolor oczu może być powiązany z określonymi predyspozycjami zdrowotnymi, a nawet z cechami osobowości. Zespół naukowców z Uniwersytetu Örebro w Szwecji przebadał prawie 500 osób, analizując zależność między kolorem ich oczu a cechami charakteru. Wnioski? Choć nie da się całkowicie określić osobowości na tej podstawie, pewne wzorce zachowań wydają się częściej występować u osób o konkretnych kolorach tęczówki.

Niebieskie oczy – więcej niż uroda

Nie każdy wie, że niebieski kolor oczu to efekt mutacji genetycznej, która pojawiła się stosunkowo niedawno – między 6 a 10 tysiącami lat temu – najprawdopodobniej w rejonie Morza Bałtyckiego. Co ciekawe, wszystkie osoby z niebieskimi oczami mogą... pochodzić od jednego wspólnego przodka!

Obecnie kolor ten jest rzadkością w skali świata – ma go jedynie ok. 8% populacji, choć w takich krajach jak Estonia odsetek ten sięga aż 98%.

Mutacja, która zmieniła ludzkość

Badacze wskazują, że mutacja odpowiadająca za niebieskie oczy to zmiana jednej litery w genie HERC2 na chromosomie 15. Skąd się wzięła? Być może była odpowiedzią na niedobór witaminy D w diecie ludów rolniczych, które migrowały na północ i spożywały mniej ryb, a więcej zbóż. Jaśniejsza skóra i oczy mogły ułatwiać organizmowi syntezę witaminy D z promieni słonecznych w mniej nasłonecznionych rejonach Europy.

Czego niebieskie oczy mogą dowodzić?

Niebieskie oczy mogą świadczyć o zaskakujących cechach i predyspozycjach. Kobiety o jasnych tęczówkach, jak wykazały badania, mają zazwyczaj wyższą tolerancję na ból i rzadziej cierpią na depresję poporodową

Osoby z niebieskimi oczami częściej przejawiają egocentryzm, rywalizacyjność oraz sceptycyzm, co może wiązać się z podwyższonym poczuciem własnej wartości. 

Istnieje również zauważalna korelacja między tym kolorem oczu a zwiększoną podatnością na uzależnienia, szczególnie alkoholowe. 

Niebieskie tęczówki, z racji mniejszej zawartości melaniny, gorzej chronią przed promieniowaniem UV, co skutkuje większą wrażliwością na światło. Ta sama cecha może zwiększać ryzyko wystąpienia niektórych nowotworów, w tym czerniaka i raka oka.

Oczy i zdrowie – ukryte ryzyko

Lekarze ostrzegają, że osoby o jasnych oczach powinny szczególnie dbać o wzrok i skórę. Ze względu na niższą zawartość melaniny, są bardziej narażone na uszkodzenia wywołane przez promieniowanie słoneczne. Okulary przeciwsłoneczne z filtrem UV to dla nich nie moda – to konieczność.

Jasne oczy, ciekawa osobowość?

Psychologowie zauważyli również, że dzieci z jasnymi oczami bywają bardziej nieśmiałe, ale też ciekawsze świata. Często są ostrożne w nowych sytuacjach i mniej otwarte na emocjonalne potrzeby innych – w porównaniu z dziećmi o ciemnych oczach.

Psychogenetyka i kolor oczu

Choć kolor oczu wydaje się być wyłącznie cechą zewnętrzną, naukowcy coraz częściej wskazują na jego powiązania z działaniem mózgu. Geny odpowiedzialne za pigmentację tęczówki mogą być sprzężone z tymi, które regulują produkcję neuroprzekaźników, takich jak dopamina czy serotonina. Oznacza to, że jasne oczy – w tym niebieskie – mogą pośrednio wpływać na cechy temperamentu, wrażliwość emocjonalną czy sposób reagowania na stres. Właśnie dlatego osoby o niebieskich oczach częściej bywają opisywane jako bardziej zdystansowane, ostrożne lub introwertyczne – choć niekoniecznie mniej emocjonalne. To nie magia, a subtelna gra genów.

Jak inni nas widzą – społeczne postrzeganie niebieskookich

Społeczne postrzeganie ludzi o niebieskich oczach różni się w zależności od kultury i kontekstu. W wielu krajach północnej Europy jasne oczy bywają utożsamiane z delikatnością, spokojem i czystością. 

Jednak badania nad percepcją interpersonalną pokazują, że niebieskookie osoby mogą być również postrzegane jako bardziej chłodne emocjonalnie lub zdystansowane – szczególnie w kulturach, gdzie dominuje ciemna pigmentacja. 

Z drugiej strony, w niektórych eksperymentach wykazano, że osoby z jasnymi oczami budzą większe zaufanie w sytuacjach formalnych, np. w sądzie czy w biznesie. To fascynujący przykład na to, jak nieświadome schematy mogą wpływać na nasze relacje.

Niebieskie oczy w mitologii i symbolice

Niebieskie oczy od wieków intrygowały nie tylko naukowców, lecz także poetów, artystów i mistyków. W starożytnych mitologiach uważano je za znak boskości lub niebiańskiego pochodzenia – nie bez powodu w wielu obrazach aniołowie przedstawiani są z jasnymi oczami. 

W tradycji ludowej krajów śródziemnomorskich niebieskie oczy kojarzono jednak z tzw. „złym okiem” – przekleństwem, które mogło sprowadzić nieszczęście. 

W kulturze popularnej niebieskie oczy często przypisywano postaciom tajemniczym, melancholijnym lub duchowo wybranym. 

Genetyczny ślad duszy?

Choć kolor oczu sam w sobie nie definiuje nas w pełni, stanowi fascynujący punkt wyjścia do poznania zarówno naszej historii genetycznej, jak i osobowości. To subtelny znak, który niesie w sobie ślady przeszłości ludzkości, ewolucji i... być może naszej duszy.

Więc kiedy następnym razem spojrzysz komuś głęboko w oczy – być może dostrzeżesz więcej, niż tylko ich kolor.

Źródła

  1. Eiberg, H. et al. (2008). Blue eye color in humans may be caused by a perfectly associated founder mutation in a regulatory element located within the HERC2 gene inhibiting OCA2 expression. Human Genetics, 123(2), 177–187.
  2. Williams, R. (2010). Eye color and health risks: What patients should know. American Academy of Ophthalmology.
  3. Belfer, I. et al. (2014). Eye color and pain tolerance in women. American Pain Society Annual Meeting.
  4. Sulovari, A., & Orr, H. T. (2015). Eye color and genetic predisposition to alcohol dependency. American Journal of Medical Genetics Part B: Neuropsychiatric Genetics, 168B(3), 164–173.
  5. University of Colorado Denver (2013). Eye color linked to specific disease risks. ScienceDaily.
  6. Laeng, B., Mathisen, R., & Johnsen, J. A. K. (2007). Why do blue-eyed men prefer women with the same eye color? Behavioral Ecology and Sociobiology, 61(3), 371–384.
  7. Fortes-Lima, C. et al. (2015). Pigmentation genes and their influence on eye color and light sensitivity. Genetics and Molecular Biology.

Dodaj komentarz

Udziel odpowiedzi na proste pytanie
Ten mechanizm ma sprawdzić, czy przypadkiem nie jesteś botem