Lisy – Trochę jak koty, trochę jak psy. Czy należy się ich bać?

Lis pospolity (Vulpes vulpes), najczęściej spotykany lis w Polsce, jest biologicznie bliskim kuzynem psa. Należy do rodziny psowatych, podobnie jak wilk, kojot czy pies domowy. Mimo to w zachowaniu i sylwetce przypomina kota: porusza się cicho, skrada się do ofiary z gracją, wspina się na płoty, a nawet potrafi wdrapać się na niskie drzewa. Ma również pionowe źrenice, co pomaga mu lepiej widzieć w słabym świetle.

Z drugiej strony, lis potrafi szczekać i wydaje dźwięki przypominające skowyt lub warczenie. Zdolność do tworzenia różnorodnych odgłosów czyni go jednym z najbardziej „rozmownych” dzikich zwierząt w Europie. Znane jest ich charakterystyczne „krzyki” w okresie godowym, które mogą być słyszane na wiele kilometrów.

Lis w mieście – coraz częstszy gość

Jeszcze kilka dekad temu lisy widywało się głównie na wsiach i w lasach. Dziś nie jest rzadkością spotkać je w dużym mieście, przemykające nocą między śmietnikami czy buszujące po ogrodach. Skąd ta zmiana? Przede wszystkim lisy uczą się, że człowiek nie stanowi dla nich zagrożenia, a jedzenie w śmietnikach, kompostownikach czy przydomowych karmnikach jest łatwe do zdobycia.

Miasta oferują lisom coś, czego nie daje dzika przyroda: dostęp do resztek jedzenia, brak naturalnych drapieżników, cieplejsze schronienia oraz mniej surowe warunki zimowe. Nic dziwnego, że coraz częściej decydują się osiedlać blisko ludzi. Co ważne – w większości przypadków pozostają płochliwe i unikają bezpośredniego kontaktu.

Czy lis stanowi zagrożenie dla człowieka?

Obawy przed lisami najczęściej dotyczą dwóch kwestii: agresji oraz wścieklizny. Zacznijmy od pierwszej. Lis w naturze unika człowieka i woli uciec, niż zaatakować. Ataki zdarzają się ekstremalnie rzadko i dotyczą głównie zwierząt chorych, rannych lub uwięzionych.

W Polsce przypadki wścieklizny u lisów występują coraz rzadziej dzięki regularnym akcjom szczepień doustnych prowadzonych od lat 90. XX wieku. Każde podejrzane zachowanie lisa – brak lęku, agresja, chwiejny chód – powinno być jednak natychmiast zgłoszone do odpowiednich służb.

Warto pamiętać, że zdrowy lis nie stanowi zagrożenia dla zdrowego człowieka. Niemniej, jak w przypadku wszystkich dzikich zwierząt, obowiązuje zasada ograniczonego zaufania.

Zagrożenie dla zwierząt domowych i hodowlanych

Tu niestety lis może być poważniejszym problemem, zwłaszcza dla właścicieli drobiu. Lisy znane są z odwiedzania kurników i podkradania jaj, piskląt, a czasem nawet dorosłych kur. Ich zwinność i spryt sprawiają, że potrafią przedostać się przez prowizoryczne ogrodzenia czy luki w zabezpieczeniach.

Koty i małe psy rzadko stają się ofiarą lisa, ale wyjątki mogą się zdarzyć, szczególnie jeśli zwierzęta są bardzo młode, osłabione lub znajdują się poza domem nocą. Dlatego warto zabezpieczyć posesję: siatkę zakopać przynajmniej 30 cm pod ziemią i regularnie sprawdzać ogrodzenie pod kątem dziur czy przejść.

Rola lisa w ekosystemie

Choć bywa postrzegany jako zagrożenie, lis odgrywa w przyrodzie niezwykle ważną rolę. Jest naturalnym regulatorem populacji gryzoni, takich jak myszy, nornice czy szczury. Dzięki temu lisy pomagają ograniczać szkody w uprawach i zmniejszają ryzyko rozprzestrzeniania się chorób przenoszonych przez gryzonie.

W niektórych ekosystemach obecność lisów jest kluczowa dla zachowania równowagi biologicznej. Usuwanie ich lub zbyt intensywne zwalczanie często prowadzi do niepożądanych skutków, takich jak wzrost populacji szkodników rolniczych.

Lisy w kulturze – między sprytem a magią

W wielu kulturach lis symbolizuje spryt i inteligencję. W bajkach często jest przebiegłym antagonistą, ale też bystrym doradcą. W mitologii japońskiej lisy (kitsune) mają zdolność przemiany w ludzi i pełnią funkcję strażników świątyń.

W Europie lis pojawia się w herbach, przypowieściach i legendach jako symbol przebiegłości, ale także pomysłowości. W ludowych wierzeniach lis często był traktowany jako zwierzę „na granicy” – między dzikim światem natury a ludzką cywilizacją, między sprytem a magią.

Być może to właśnie ta niejednoznaczność sprawia, że lisy tak bardzo nas fascynują. Trochę jak kot – niezależny i skryty. Trochę jak pies – ciekawski, towarzyski, lojalny wobec swojego terytorium. I właśnie przez tę „podwójną naturę” lisy wymykają się jednoznacznej ocenie.

Podsumowanie – czy trzeba się bać lisów?

Nie, ale trzeba je szanować i rozumieć. Lisy są inteligentne, ciekawe świata i świetnie przystosowują się do życia w zmieniających się warunkach. Nie są agresywne z natury i w większości przypadków nie stanowią żadnego zagrożenia dla człowieka.

Warto pamiętać, że są nieodłączną częścią naszego ekosystemu, pełniąc ważne funkcje w regulowaniu populacji innych zwierząt. Zamiast się ich bać, lepiej nauczyć się funkcjonować w sąsiedztwie z lisami – z odpowiednim dystansem, ale bez niepotrzebnej wrogości.

Lisy to nie tylko mieszkańcy lasów – coraz częściej są też mieszkańcami naszych miast. I choć zachowały swoją dzikość, to jednak potrafią doskonale odnaleźć się w świecie ludzi, nie tracąc przy tym swojej nieuchwytnej natury.

Źródła:

• Goszczyński, J. (2021). Colonization of Warsaw by the red fox Vulpes vulpes in the years 1976–2019. Scientific Reports, 11(1), 1-12.
• Smreczak, M., et al. (2022). Vaccine-induced rabies in a red fox in Poland. Journal of Veterinary Research, 66(4), 473-477.
• Rutgers NJAES. (n.d.). FS1325: Red Fox Ecology and Behavior.
• Fox Protection International. (n.d.). Ecological Role of Foxes.
• Wildlife Online. (n.d.). Red Fox Interaction with Humans - The Fox As