Kim jest socjopata i jak go rozpoznać?

Według Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10, socjopatia zaliczana jest obecnie do grupy zaburzeń osobowości, w której znajdują się osobowość psychopatyczna, amoralna, antysocjalna i antyspołeczna.

Socjopata - Kto to taki?

Jakie cechy ma socjopata? Przede wszystkim, socjopata posiada osobowość dyssocjalną, co oznacza, że nie potrafi dostosować się do życia w społeczeństwie lub sprawia mu to niezwykłą trudność. Jest to egocentryk, który skupia się wyłącznie na swoich potrzebach, a na dodatek posiada własny kodeks moralny. Socjopata patrzy na świat poprzez własny pryzmat przekonań. Nie interesują go ani normy społeczne, ani też uczucia innych ludzi, ponieważ zwyczajnie nie potrafi ich prawidłowo zinterpretować.

Brak poczucia winy

Winą za własne niepowodzenia socjopata obarcza innych ludzi. Spryt i wysokie IQ sprawiają, że socjopaci nierzadko osiągają wyznaczane sobie cele. Socjopata potrafi umiejętnie manipulować drugą osobą, a u podstaw bezwzględności jego działań leży kompletny brak wyrzutów sumienia i poczucia winy.

Socjopata potrafi być niezwykle miły i kulturalny

Osoba z zaburzoną osobowością, taką jak osobowość socjopatyczna, czerpie przyjemność z odczuwania władzy. Socjopata potrafi być niezwykle miły i kulturalny, przez co wiele postronnych ludzi przez długi czas nie zdaje sobie sprawy z jego zaburzeń osobowości.

Socjopata nie jest zdolny do utrzymywania silnych więzi międzyludzkich

Rzadko kiedy socjopaci potrafią zbudować silną więź z drugim człowiekiem (źródło 1). Niedobór uczuć sprawia, że socjopata traktuje ludzi przedmiotowo i nie odczuwa potrzeby wiązania się emocjonalnie z innymi. Socjopaci skupiają się głównie na własnych potrzebach i wymierzają sobie ambitne cele.

Socjopaci są zdolnymi manipulantami

Stosując różnego rodzaju techniki manipulacyjne, socjopaci sprytnie wzbudzają u partnera poczucie winy. Brak uczuć sprawia, że uznają się za ludzi idealnych, zachowujących się w zupełnie odpowiedni sposób. Wyobraźnia socjopaty sprawia, że często uznaje on zachowanie innych osób za złe i lubi je za to karać psychicznie.

Przyczyny socjopatii

Do rozwoju zaburzeń osobowości mogą się przyczyniać sposób wychowania oraz uwarunkowania genetyczne. Z tego powodu wyróżnia się socjopatię nabytą oraz socjopatię wrodzoną.

Socjopata cierpi na zaburzenia osobowości, które mogą się pojawić i rozwijać wraz z dorastaniem. Na osobowość człowieka wpływa bowiem bardzo wiele różnych kwestii. Zalicza się do nich jego dom i środowisko rodzinne. Znaczenie mają również geny. Choć każdy z nas dziedziczy pewne zachowania, to może biernie zaakceptować ten wzorzec, lub z czasem go przełamać.

Socjopata to często osoba, która w czasach dzieciństwa nie miała okazji nauczyć się zasad funkcjonowania w społeczeństwie. Szczególnie istotny wpływ na pojawienie się tego rodzaju zaburzeń osobowości mogą mieć przemoc fizyczna w rodzinie, bierna agresja, krytyka i nękanie, bycie odtrącanym przez rodziców. W takich okolicznościach dziecko dorasta w nieprzyjaznej atmosferze, gdzie nieokazywanie uczuć może ułatwić mu przetrwanie.

Obecnie panuje przekonanie, iż socjopatia jest na ogół skutkiem dorastania we wrogim środowisku. Winna temu jest rodzina bez miłości i zrozumienia, skupiona na narzucaniu wymagań, karaniu i ciągłym przekonywaniu, że „sukces” zawodowy jest najważniejszy (źródło 2).

Jak rozpoznać socjopatę?

Socjopaci to ludzie o normalnej lub wysoko rozwiniętej inteligencji, którzy nie wykazują jakichkolwiek symptomów łatwej do rozpoznania choroby psychicznej. Cechują się dużą zdolnością przekonywania kłamstwem, insynuacją, groźbą lub przemocą.

Socjopata to osoba niezdolna do życia w społeczeństwie, głównie ze względu na brak empatii i tym podobnych uczuć, które leżą u podstaw bezinteresownych ludzkich więzi. Nie łatwo jest rozpoznać socjopatę, szczególnie na pierwszy rzut oka.

Socjopata posiada dwa oblicza. Jedno jest charyzmatyczne i czarujące, drugie zaś bezwzględne. To pierwsze okazuje się mu pomocne w utrzymywaniu relacji społecznych, bo socjopata potrzebuje ludzi do osiągania swoich celów. Jeśli jednak dana osoba przestanie mu być potrzebna, to usunie ją ze swojego otoczenia całkowicie zrywając z nią kontakt.

Na samym początku znajomości, socjopaci mogą wydawać się interesujący, ponieważ wówczas starają się oczarować drugą osobę. W późniejszym etapie jednak początkowa teatralność słabnie, a socjopaci ukazują swoje prawdziwe oblicze.

Socjopata to z pozorów przyjemna, dobrze wychowana i bardzo uprzejma osoba, która niezwykle łatwo nawiązuje kontakty społeczne. Jednak, w przypadku tego zaburzenia osobowości, pozory mocno mylą.

Po czym jeszcze można poznać socjopatę? Socjopata posiada niezwykle rozwiniętą umiejętność obserwowania innych ludzi pod kątem ich słabości, dzięki którym może osiągać własne cele materialne.

W życiu społecznym socjopaci są zazwyczaj czarującymi i charyzmatycznymi ludźmi, którzy jednak nie potrafią wczuwać się w emocje innych osób i nawiązywać z nimi ciepłych relacji. To zaburzenie osobowości sprawia, że socjopaci często łamią obowiązujące w danej kulturze normy społeczne, a także zasadnicze prawa innych ludzi. Brak poczucia winy sprawia, że socjopaci mogą stwarzać zagrożenie dla otaczających ich ludzi.

Socjopatę cechuje impulsywny charakter, nie liczy się z uczuciami innych osób (źródło 3) i niezwykle dobrze potrafi manipulować ludźmi w celu osiągnięcia materialnych korzyści, a przy tym nie ma poczucia winy. Niektórzy socjopaci mają problem z kontrolowaniem wybuchów złości i innych negatywnych impulsów.

Choć może nie robić tego celowo, socjopata w łatwy sposób, bez jakichkolwiek skrupułów, czy poczucia winy, krzywdzi innych ludzi. Dzieje się tak ponieważ nie posiada zdolności empatycznych i nie rozumie, że inne osoby mają uczucia. Brak wyrzutów sumienia dodatkowo ułatwia socjopatom instrumentalne traktowanie innych osób. Socjopata nierzadko traktuje drugą osobę jak rzecz i jest to dla niego całkiem naturalne podejście.

Socjopata może posiadać rozmaite cechy antyspołecznego zaburzenia osobowości. Główne cechy osobowości socjopatycznej to (źródło 4):

• nieprzestrzeganie norm społecznych obowiązujących w danym kręgu kulturowym;
• niezdolność do odczuwania empatii;
• traktowanie ludzie czysto instrumentalnie, jako narzędzia umożliwiające osiąganie własnych celów;
• niezdolność do utrzymywania z ludźmi bezinteresownych więzi, opartych na uczuciach; brak wstydu i wyrzutów sumienia.

Ponadto socjopatę charakteryzują (źródło 5):

• niecierpliwość;
• tendencja do zachowania impulsywnego;
• szukanie własnej przyjemności za wszelką cenę;
• kłamanie i nieuczciwość;
• kompletny brak poczucia zagrożenia - socjopata uważa, że niebezpieczeństwo nie istnieje;
• przenikliwe, podejrzliwe i wrogie spojrzenie;
• kłopoty z akceptacją krytyki i brak samokrytycyzmu - socjopata ma własny kodeks moralny, którym się kieruje.

Najbardziej szkodliwi społecznie socjopaci, to zazwyczaj osoby z wyższym wykształceniem i obdarzone wysokim IQ, a takich niestety jest najwięcej, gdyż do głównych cech socjopatów zalicza się właśnie wysoko rozwiniętą inteligencję, która umożliwia im manipulowanie innymi ludźmi w niezwykle wyrafinowany sposób.

Jak postępować z socjopatą

Gdy w naszym otoczeniu przebywa socjopata, najlepiej jest skupiać się na swoich sprawach i nie wchodzić z nim w niepotrzebne interakcje. Z reguły z socjopatą najlepiej nie dyskutować - oczywiście jeśli jest to możliwe. Choć nie oznacza to, że mamy zawsze mu ustępować, to jednak nie warto dawać się sprowokować.

Prawda jest taka, iż z reguły walka z socjopatą tylko nas wyczerpie, a na dodatek sprawi, że zrobimy sobie bezwzględnego wroga. Pamiętać należy również o tym, że socjopata nigdy nie wybacza, nie zapomina i nie odpuszcza. Jeśli w Twoim otoczeniu obecny jest socjopata, ale nie łączą Cię z nim żadne ważne kwestie, najlepiej będzie nie wdawać się z nim w niepotrzebne dyskusje.

Przy socjopacie nie można czuć się bezpiecznie, ponieważ nawet jeśli wydaje się być uprzejmy czy uwodzicielski – to wszystko tylko pozory, które mają na celu ułatwiać manipulację ludźmi (źródło 6).

Socjopatę łatwo jest zdenerwować i sprawić, że wpadnie on w szał i stanie się agresywny. Pomimo tego, nie wolno okazywać lęku przed taką osobą!

Zachowanie socjopaty może być nieprzewidywalne, więc nawet jeżeli wzajemne relacje się poprawią nie należy tracić czujności. Warto zawsze pamiętać o fakcie, że socjopata jest sprytnym manipulantem i dąży do sterowania ludźmi, aby osiągać swoje cele (źródło 7).

Jeśli żyjesz w bliskiej relacji z socjopatą i odczuwasz z tej przyczyny zagrożenie, musisz natychmiast przerwać ten związek. Relacja z socjopatą jest niezwykle trudna, wyczerpująca, a nawet niebezpieczna.

Czego boi się socjopata?

Czy jest coś, czego w szczególności socjopata się boi? Socjopaci najbardziej obawiają się ujawnienia tego, co ukrywają. A często mają wiele pilnie strzeżonych tajemnic.

Ze względu na ich przebiegłość w manipulacji innymi ludźmi, mało kto potrafi sobie dobrze radzić z socjopatami. W rzeczywistości najlepszym sposobem na socjopatów jest odważnie przeprowadzony atak – bezpośrednia konfrontacja. Socjopatom należy uświadomić, że nie są bezkarni. Nie wolno przy tym okazywać lęku, ponieważ socjopaci są świetnymi obserwatorami i mogą szybko wyczuć podstęp.

Czy socjopata ma uczucia?

Socjopaci nie potrafią odczuwać wielu emocji, takich jak przykładowo smutek, tęsknota, czy też strach. Ponieważ socjopata nie ma dostępu do licznych emocji, nie rozumie też, co odczuwają otaczające go osoby. Nawet gdy wyrządza krzywdę innym ludziom, socjopata odczuwa ją jedynie wówczas, gdy krzywda dotyczy bezpośrednio jego własnej osoby. To, co mogą odczuwać inne osoby jest mu zupełnie obojętne.

Leczenie socjopatii - Czy to w ogóle możliwe?

Leczenie zaburzeń socjopatycznych opiera się przede wszystkim na psychoterapii. Jednak, w przypadku socjopatów, nie jest to taka prosta sprawa. W rzeczywistości zazwyczaj nie da się wyleczyć socjopaty, ponieważ nie jest on osobą chorą. Poza tym, nawet najlepsza psychoterapia nie pomoże socjopacie, który po prostu w ogóle nie chce się zmieniać. Z tego powodu socjopaci rzadko korzystają z jakiejkolwiek pomocy psychologicznej, gdyż najzwyczajniej nie zdają sobie sprawy z tego, że ich zachowanie wymaga leczenia (źródło 8).

Podjęcie leczenia jakichkolwiek zaburzeń natury psychicznej wymaga przede wszystkim chęci zmiany ze strony pacjenta. Ponieważ jednak socjopaci uważają się za osoby doskonałe, pozbawione jakichkolwiek wad behawioralnych, a przede wszystkim nie zdają sobie sprawy, że swoim zachowaniem krzywdzą innych, leczenie zaburzeń osobowości socjopatycznej może okazać się mało realne (źródło 9).

Bibliografia:

1. Portal fizjoterapeuty - Socjopata;

2. ABC Zdrowie - Socjopata - jaki jest, jak go rozpoznać i jak z nim postępować?

3. Poradnik Zdrowie - Kim jest socjopata? Jak działa i jak go rozpoznać?

4. Medonet - Socjopatia - jak rozpoznać skutki złego dzieciństwa?

5. Spokój w Głowie - Socjopata, psychopata – kto to?

6. Psychoterapia bliska Tobie - Socjopata;

7. Gazeta Zdrowie - Socjopata - jak się zachowuje i jak z nim postępować?

8. DOZ - Socjopata – kim jest, po czym go poznać?

9. HeyDoc - Socjopata - charakter i leczenie. Jak rozpoznać socjopatę?