Nerwica lękowa, czyli zaburzenia lękowe uogólnione - Objawy, przyczyny, leczenie

Nerwica jest zaburzeniem psychicznym, które może powodować niezwykle dręczące symptomy. Choć na ogół człowiek cierpiący na nerwicę jest w stanie prawidłowo oceniać rzeczywistość i nie jest w żaden sposób od niej psychicznie oderwany, ze względu na dokuczające mu objawy – głównie takie jak silne poczucie lęku - choroba ta jest w stanie poważnie utrudniać normalne funkcjonowanie chorego w społeczeństwie. Nerwica lękowa zalicza się obecnie do zaburzeń psychicznych, najczęściej rozpoznawanych u osób w wieku od 25 do 45 lat.

Dane statystyczne ujawniają, iż ponad 27 proc. dorosłych Europejczyków doświadcza „przynajmniej jednego z przejawów złego stanu zdrowia psychicznego w ciągu roku”. W niektórych kręgach społecznych czy też grupach zawodowych zachorowalność na nerwicę sięga aż 40 proc. Szacuje się ponadto, iż u 8 milionów osób mieszkających w Polsce regularnie występują objawy nerwicy. W dalszej części artykułu dowiesz się jakie objawy ma nerwica lękowa, jakie są możliwe przyczyny choroby i co robić w przypadku silnego i nagłego ataku nerwicy.

"Nerwica" to obecnie zaburzenia lękowe uogólnione (lub nerwica lękowa)

Powszechnie znamy i zapewne często stosujemy określenie "nerwica". W rzeczywistości, posługujemy się tym terminem w niewłaściwy sposób - nie ma już bowiem takiej choroby. Okazuje się, iż obecnie jednostka chorobowa pod mianem "zaburzenia lękowe" zastępuje dawną "nerwicę" (źródło 1). Zaburzenie lękowe uogólnione (inaczej nerwica lękowa), dawniej zwane przez lekarzy "nerwicą", jest obecnie drugim najczęstszym zaburzeniem natury psychicznej, tuż po depresji (z którą często nerwica współwystępuje), w którym dominującymi objawami jest zamartwianie i lęk.

Pomimo, iż główny objaw nerwicy polega na odczuwaniu lęku, nie zawsze uczucie strachu wiąże się z nerwicą. Jeśli lęk pojawia się wskutek okoliczności, które go uzasadniają – np. w naszym kierunku biegnie wielki dzik - wówczas jest on naturalną reakcją na niebezpieczną sytuację, a jego funkcją jest umożliwienie nam szybkiego podjęcia działań, zarówno na poziomie psychicznym, jak i fizycznym - poprzez uruchomienie mechanizmów fizjologicznych przygotowujących nasz organizm do walki, lub ucieczki.

W przeciwieństwie do lęku uzasadnionego konkretnymi okolicznościami, gdy człowiek zmagający się z nerwicą lękową odczuwa strach, nie jest on w stanie określić przyczyny tego uczucia. W przypadku nerwicy silny lęk przyczynia się do całego szeregu nagłych reakcji fizjologicznych, których nie sposób rozładować ucieczką, czy też walką, gdyż nie są one działaniami adekwatnymi do sytuacji, w której - w rzeczywistości - nie ma żadnych zagrożeń zewnętrznych.

Jeśli regularnie odczuwamy lęk bez zrozumiałej, rzeczywistej i widocznej przyczyny zewnętrznej, wówczas można wstępnie mówić o nerwicy, ale rozpoznać chorobę może jedynie lekarz. Chory na nerwicę boi się, ponieważ uznaje i jest o tym mocno przekonany, że coś mu zagraża. W takiej sytuacji lęk wywołują same myśli chorego. Reasumując, do objawów ataku nerwicy zalicza się głównie nieuzasadniony lęk, a chory sam "się nakręca", do takiego stopnia, że jego działania mogą być niezwykle ryzykowne.

Objawy nerwicy

Nerwica to poważne zaburzenie, będące w stanie wywoływać u chorych objawy zarówno psychiczne, jak i fizyczne. Głównym objawem towarzyszącym nerwicy jest lęk. Objawy nerwicy znacznie zaniżają jakość życia chorych napadami lęku, ciągłym odczuwaniem strachu i nie tylko. Na występowanie zaburzeń lękowych narażone są bardziej kobiety, na co wskazują liczne badania.

Czy nerwica może powodować nieregularne lub szybkie bicie serca, kołatanie, duszności? Owszem, te dolegliwości mogą być objawami nerwicy, jednak pod żadnym pozorem nie wyciągaj pochopnych wniosków i nie dokonuj autodiagnozy, gdyż nerwicę może rozpoznać jedynie lekarz!

Jak wspomniano wcześniej, charakterystycznym objawem nerwicy jest nieuzasadnione odczuwanie lęku, ale nie jest to jedyny objaw tej choroby psychicznej. Generalnie rzecz ujmując, do objawów zaburzeń lękowych (nerwica lękowa) zalicza się symptomy psychiczne (takie jak nieuzasadnione odczuwanie lęku) i zaburzenia somatyczne, będące w stanie niezwykle skutecznie uprzykrzyć życie choremu.

Dość powszechnie zaliczanym do objawów ataku nerwicy jest zaburzone funkcjonowanie układu krwionośnego i nierównomierna, lub znacząco przyśpieszona akcja serca. Z tego względu, chorzy na nerwicę lękową nierzadko przez całe lata zaliczają dziesiątki wizyt u kardiologów i poddają się licznym badaniom, takim jak EKG, czy też USG serca, a nawet badaniu Holtera, zanim trafią do psychiatry, który rozpozna u nich chorobę psychiczną - nerwicę. Nierzadko chory na nerwicę doznaje całego szeregu dręczących go symptomów. Są to zarówno objawy psychiczne, jak i objawy somatyczne - które mogą pozornie wskazywać na choroby serca, z zawałem łącznie. Jednak, wyniki badań diagnostycznych nie potwierdzają problemów z sercem, ponieważ choroba, jaką jest nerwica, dotyczy psychiki pacjenta, a nie jego serca (źródło 2).

Objawy psychiczne nerwicy

Do objawów psychicznych i poznawczych nerwicy zalicza się przykładowo:

• stany lękowe, niepokój, poczucie zagrożenia z napadami lęku i epizodami silnego lęku włącznie;
• zaburzenia snu;
• spadek libido;
• lęk antycypacyjny, czyli tak zwany lęk przed lękiem;
• rozmaite fobie;
• ogólne rozdrażnienie;
• natrętne myśli;
• kłopoty z pamięcią;
• trudności ze skupieniem uwagi;
• zaburzenia dysocjacyjne (źródło 3 );
• ogólnie kiepskie samopoczucie psychiczne (dyskomfort psychiczny).

Zakres pojawiających się psychicznych symptomów różni się od pacjenta do pacjenta, podobnie jak nasilenie objawów nerwicy. Czasami mamy do czynienia z tak zwaną derealizacją. Ten stan polega na odczuwaniu wrażenia nierzeczywistości świata. W niektórych przypadkach pojawia się także depersonalizacja, czyli wrażenie oderwania od samego siebie, obserwowania siebie jakby z boku.

Objawy psychiczne nerwicy sprawiają, że również ciało chorego zaczyna funkcjonować w nieprawidłowy sposób, przez co pojawiają się różnego rodzaju zaburzenia somatyczne, np. zaburzenia pracy serca, zaburzenia mowy, zaburzenia trawienia.

Objawy somatyczne nerwicy

Do somatycznych objawów nerwicy zaliczamy (źródło 4):

• nadmierna reakcja układu autonomicznego;
• uczucie duszności, hiperwentylacja;
• obfite pocenie się bez wyraźnej przyczyny;
• zaburzenia mowy - np. jąkanie się;
• zaburzenia trawienia;
• chłodne dłonie;
• rozwolnienia;
• bóle w okolicach kręgosłupa – np. pozornie wskazujące na rwę kulszową;
• regularne bóle głowy;
• zawroty głowy;
• uczucie suchości w ustach;
• zaburzona pracy serca – np. zbyt szybkie i nieregularne tętno;
• drżenie rąk;
• uczucie bycia roztrzęsionym.

Do somatycznych objawów nerwicy lękowej zalicza się również zaburzenia ze strony układu pokarmowego (nerwica żołądka). Choć do najczęstszych objawów nerwicy ze strony układu pokarmowego zalicza się zgagę, niestrawność, zaparcia i rozwolnienia, czasami u chorego mogą pojawić się także nudności i wymioty.

Mniej typowe objawy nerwicy lękowej

Oprócz typowych objawów nerwicy, które wymieniono wcześniej, istnieje cały szereg mniej powszechnych symptomów tej choroby. Do mniej znanych objawów nerwicy lękowej zalicza się szumy uszne, a także błyski w polu widzenia. Tych ostatnich chory doświadcza wskutek zaburzonej pracy siatkówki (źródło 5), co oczywiście w takich przypadkach wynika z choroby pierwotnej, jaką jest nerwica lękowa. Jest to bardzo dręczący objaw, który czasami może uniemożliwiać wykonywanie nawet najprostszych czynności, takich jak czytanie książki.

Objawy nerwicy, szczególnie wówczas, gdy choroba nie jest leczona, lub leczy się ją w nieskuteczny sposób, mogą doprowadzić do sytuacji, w której chory nie będzie chciał opuszczać własnego mieszkania. Zadręczony lękiem, chory może się tak bardzo obawiać wyjścia z domu, że będzie tkwił w zamknięciu przez długi czas (nawet miesiącami, czy latami, aż do momentu podjęcia właściwego leczenia choroby. W takich przypadkach chory uzależnia się od innych osób, które robią mu zakupy, załatwiają za niego sprawy na mieście itp.

Najdziwniejsze objawy nerwicy obejmują częste ziewanie, nadmierne odbijanie, a nawet różnego rodzaju symptomy skórne, takie jak intensywne i częste swędzenie (źródło 6). Może też dojść do rozwoju wysypki, a nawet egzemy.

Rodzaje nerwicy

Często słyszymy określenia odnoszące się do nerwicy, takie jak przykładowo nerwica serca, czy też nerwica żołądka. Czy to oznacza, że nerwic jest jeszcze więcej? Otóż, w zależności od przyczyny choroby, a także od objawów, jakie ona u danego pacjenta wywołuje, wyróżniamy kilka rodzajów nerwic. Każda z nich przyczynia się do całego szeregu dręczących chorego objawów somatycznych i psychicznych.

Wśród licznych rodzajów nerwic, wyróżniamy następujące:

• nerwica lękowa;
• nerwica żołądka;
• nerwica serca;
• nerwica natręctw;
• nerwica depresyjna;
• nerwica wegetatywna;
• nerwica neurasteniczna.

Ważna informacja: wszystkie te rodzaje nerwic mają jedną wspólną cechę. Otóż osoba cierpiąca na nerwicę robi wszystko co leży w jej mocy, aby unikać okoliczności mogących wywołać napad choroby. Ludzie, którzy doświadczają objawów nerwicy, żyją w ciągłym napięciu i odczuwają strach przed kolejnymi napadami lęku. Chory nieustannie przewiduje negatywne scenariusze, a jego życie nierzadko zmienia się w istny dramat.

Czy objawy nerwicy lękowej są groźne?

Zakres objawów nerwicy lękowej obejmuje cały szereg symptomów, zarówno fizycznych, jak i psychicznych. W przypadku każdej dotkniętej problemem nerwicy osoby, choroba może objawiać się nieco inaczej.

Wiele osób cierpiących na nerwicę nieustannie miewa przerażające odczucie, że za chwilę umrze. Gdy następuje napad lęku, serce człowieka z nerwicą czasami zaczyna bić tak szybko, że chory ma wrażenie, że to już koniec. Objawy fizyczne nerwicy mogą wówczas przypominać zawał serca. Somatyczne objawy nerwicy lękowej mogą się ekstremalnie nasilać podczas ataku paniki. Nawet pacjenci mający świadomość, że "to tylko nerwica", zastanawiają się w takich momentach, czy rzeczywiście może im się stać coś niedobrego gdy dochodzi do ataku nerwicy i wyglądających groźnie objawów somatycznych, które w przypadku lęku uogólnionego potrafią się gwałtownie nasilać.

Pomimo, iż występowanie pozornie groźnych objawów nerwicy może zazwyczaj nie mieć jakichkolwiek reperkusji na fizycznym zdrowiu pacjenta, to ataki paniki są w stanie skłonić chorego do ryzykownych działań! Chory, który nagle odczuwa silny lęk, może np. niespodziewanie i całkiem nieostrożnie przebiec przez jezdnię na czerwonym świetle i zostać potrącony przez pędzący pojazd, albo np. jadąc autem może rozwinąć niebezpieczną prędkość, szukając desperacko czyjejś pomocy - będąc przykładowo przekonanym, iż za chwilę umrze z powodu ataku serca. Powtarzające się objawy nerwicy w postaci silnego lęku i nagłych ataków paniki, mogą doprowadzić chorego do wyczerpania nerwowego i skłonić chorego do prób samobójczych. Tak więc, pomimo, iż objawy somatyczne nerwicy, takie jak kołatanie serca, czy też uczucie, że serce za chwilę wyskoczy z klatki piersiowej, mogą same w sobie nie być groźne dla zdrowia i życia pacjenta, o tyle, na poziomie psychicznym, chory z silnymi napadami lęku może stwarzać poważne zagrożenie dla siebie samego i nie tylko.

Przyczyny nerwicy

Przyczyny nerwicy nie zostały jeszcze dokładnie określone i jednoznacznie wyszczególnione. Jednak, podejrzewa się, iż często mogą być one zakorzenione we wczesnym dzieciństwie chorego.

Przyczynami nerwicy mogą być różnorodne czynniki. Zalicza się do nich zarówno te psychologiczno–społeczne, jaki i czynniki genetyczne. Badania dowodzą, że za rozwój choroby w 30 proc. odpowiadają czynniki genetyczne, natomiast czynniki środowiskowe są za nie odpowiedzialne w 70 proc.

Przyczynę nerwicy mogą stanowić stresujące, skumulowane, dramatyczne wydarzenia. Przyczyną zaburzeń nerwicowych mogą być równie dobrze dawne zachowania rodziców chorego, ponieważ w pierwszych 6 latach życia następuje dynamiczny rozwój osobowości człowieka. Zatem, powszechną przyczyną nerwicy może być brak zaspokojenia potrzeb emocjonalnych w okresie dzieciństwa lub pojawiający się wówczas brak poczucia bezpieczeństwa.

Zgodnie z niektórymi badaniami, zaburzenia lękowe (nerwica) mogą wynikać z uczucia braku akceptacji, niekoniecznie w okresie dzieciństwa, czy też dorastania (źródło 7).

Do przyczyn zaburzeń nerwicowych generalnie zaliczamy:

• czynniki genetyczne i biologiczne – np. nieprawidłowe poziomy serotoniny;
• traumatyczne wydarzenia z dzieciństwa – np. nagminne bycie odrzucanym przez rówieśników;
• brak zaspokojenia potrzeb emocjonalnych w dzieciństwie;
• przewlekłe poczucie zagrożenia w okresie dzieciństwa;
• bezrobocie, problemy finansowe i tym podobne trudne sytuacje życiowe w życiu dorosłym;
• regularne narażanie się na sytuacje wywołujące stres;
• nadużywanie substancji psychoaktywnych;
• niska samoocena;
• perfekcjonizm.

Przyczynami nerwicy lękowej mogą być również przewlekłe kłopoty ze zdrowiem (źródło 8), takie jak choroby serca lub zaburzenia hormonalne. Zbiór przyczyn nerwicy lękowej obejmuje również toksyczne sytuacje w miejscu zatrudnienia, takie jak dla przykładu mobbing.

Leczenie nerwicy lękowej

Objawy nerwicy lękowej uprzykrzają życie chorego, a czasami mogą uniemożliwiać mu wykonywanie codziennych obowiązków. Niekiedy - ze względu na uporczywe objawy uogólnionego zaburzenia lękowego - chory nie jest w stanie wybrać się na zakupy, czy pójść do pracy. Dlatego należy niezwłocznie rozpocząć leczenie nerwicy, w przypadkach gdy zostanie ona zdiagnozowana przez lekarza.

Jak leczyć nerwicę?

O sposobie leczenia nerwicy decyduje lekarz specjalista. Istnieje kilka sprawdzonych metod leczenia zaburzeń lękowych. Zalicza się do nich głównie psychoterapię i farmakoterapię. Choć leczenie zaburzeń nerwicowych czasami obejmuje obie te metody, psychoterapia jest obecnie preferowaną metodą leczenie nerwic.

W zależności od rodzaju objawów, ale także od naturalnych predyspozycji pacjenta, leczenie nerwicy może być czasami dość trudnym zadaniem, zarówno dla psychiatry (farmakoterapia), jak i dla psychoterapeuty (psychoterapia). Na silną nerwicę lękową psychiatra może zalecić przyjmowanie benzodiazepin. Jeśli pacjent doświadcza ciężkich objawów nerwicy, konieczne może być bowiem włączenie wspomnianych leków uspokajających (źródło 9) (np. diazepam, alprazolam), przynajmniej w początkowej fazie leczenia, zanim leki docelowe (np. citalopram, escitalopram, sertralina) i ewentualna psychoterapia, zaczną przynosić pierwsze pozytywne efekty.

Co robić w przypadku wystąpienia ataku nerwicy lękowej?

W przeciwieństwie do epizodycznego lęku napadowego (w przypadku którego pomiędzy poszczególnymi napadami lęku może minąć sporo czasu), zaburzenia lękowe uogólnione (czyli potocznie nerwica lękowa), to choroba przewlekła i może trwać bardzo długo (źródło 10).

Na co wskazuje sama nazwa tej choroby psychicznej, podstawowym objawem nerwicy lękowej jest lęk i to właśnie on powoduje i napędza wszystkie symptomy choroby, łącznie z najbardziej nieprzyjemnymi objawami somatycznymi. Zatem, aby wyzdrowieć, należałoby się przestać bać. Niestety, nie jest to takie proste i wie o tym każdy, kto kiedykolwiek doświadczył lęku panicznego. Podczas ataku paniki, symptomy somatyczne nerwicy lękowej mogą być niezwykle silne i dokuczliwe.

Choremu na nerwicę może okazać się to bardzo trudne, a wręcz niemożliwe do zrealizowania, ale w przypadku ataku nerwicy lękowej powinno się zachować absolutny spokój. W przeciwnym przypadku może być tylko gorzej, gdyż uleganie emocjom szybko nasila objawy lęku. W przypadku podjęcia właściwego leczenia, zachowanie spokoju w najgorszych momentach choroby okaże się coraz łatwiejsze, a z czasem nieuzasadniony lęk i ataki panik zwyczajnie przestaną się pojawiać.

Objawy nerwicy lękowej - Co robić gdy dopada nas silny lęk?

Co robić, gdy chorego dopada lęk, który niemalże natychmiast wywołuje uczucie duszności, zawroty głowy, łomotanie serca? Objawy lękowe, jakie powoduje nerwica, są nie tylko dręczące, ale z czasem mogą dosłownie wyczerpać chorego, zarówno na płaszczyźnie psychicznej, jak i fizycznie (źródło 11).

Jak zachować spokój w sytuacji, gdy chorego dopada lęk, czy też doznaje on ataku paniki? Otóż, z doświadczenia wynika, iż jednym ze skuteczniejszych metod radzenia sobie z nerwicą w takich okolicznościach, jest skupienie się na oddechu, starając się oddychać powoli i głęboko. Można też poprosić druga osobę o pomoc w skupieniu uwagi na własnym oddechu. Oto jedna z zalecanych technik oddechowych, którą warto zastosować w przypadku silnego lęku i ataku paniki:

• powoli (przez około 3-4 sekundy) nabierz powietrza przez nos, skupiając się na tym, aby powietrze dotarło do dolnej części brzucha;
• wstrzymaj powietrze w płucach na 2 sekundy;
• wykonaj powolny wydech przez usta. Powinien on trwać mniej więcej 4 sekundy;
• poczekaj 2-3 sekundy i powtórz cały cykl.

Praca z oddechem początkowo może wydawać się trudna, szczególnie wówczas, gdy lęk będzie starał się zniweczyć wszelkie próby zachowania spokoju, ale praktyka przynosi z czasem zaskakująco pozytywne efekty.

Choć niektóre badania częściowo temu zaprzeczają (źródło 12), przypuszcza się, iż w opanowaniu ataków lęku może pomóc medytacja - ćwiczona pod okiem doświadczonego instruktora. Regularna praktyka technik medytacyjnych ułatwia zachowanie kontroli w przypadku objawów nerwicy, a z czasem może sprawić, że w ogóle przestaną one występować.

Bibliografia:

1. ABC Zdrowie - 2,5 mln Polaków ma nerwicę. Lęk ich niszczy;

2. Medycyna praktyczna - Nerwica serca – co to jest, jakie są objawy, jak postępować;

3. ABC Zdrowie - Zaburzenia dysocjacyjne;

4. Centrum Medyczne Damiana - Nerwica – przyczyny, rodzaje, objawy nerwicy;

5. Helping Hand - Nerwica lękowa, czyli lęk uogólniony – objawy somatyczne;

6. WP Parenting - Nerwica;

7. DOZ - Przyczyny i objawy nerwicy – jakie są rodzaje i jak objawiają się zaburzenia nerwicowe?

8. Medicover - Atak paniki – objawy, jak sobie z nim radzić?

9. Medonet - Leki na nerwicę lękową;

10. Rodzaje zaburzeń lękowych (nerwicy lękowej);

11. Centrum Psychologii i Psychoterapii Refleksja - Jak nerwica wpływa na organizm? Czy nerwica jest wyleczalna? Jak pokonać nerwicę?

12. Medytacja może zaostrzyć nerwicę lękową: badania.