Jakie soczewki kontaktowe dla astygmatyków?

W przypadku pacjentów, u których zdiagnozowano astygmatyzm, występuje zniekształcenie widzenia. Tej wadzie wzroku towarzyszą również inne objawy, w tym m.in. problemy z koncentracją czy bóle głowy. Co to jest astygmatyzm oraz w jaki sposób można korygować tego typu wady refrakcji?

Czym jest astygmatyzm?

Astygmatyzm to wada wzroku, w której z uwagi na różnice mocy w różnych przekrojach, układ optyczny ma problem z wygenerowaniem punktowego obrazu na siatkówce. Nieprawidłowa budowa rogówki utrudnia ogniskowanie promieni świetlnych, co skutkuje niewyraźnym widzeniem.

Astygmatyzm, nazywany również niezbornością rogówkową, zazwyczaj ma związek z nieprawidłowościami w budowie rogówki należącej do układu optycznego oka, jednak może mieć on również związek z soczewką wewnątrzgałkową. Ta wada wzroku często powiązana jest z występowaniem nadwzroczności lub krótkowzroczności.

Niewielki astygmatyzm (0,50 D lub mniej) może nie wpływać znacząco na jakość widzenia w codziennym życiu. Jednak wyższej nieskorygowanej wadzie wzroku mogą towarzyszyć inne objawy. Najczęściej wymieniane przez pacjentów objawy astygmatyzmu to:

• uczucie zmęczenia wzroku;
• uczucie napięcia w obrębie gałek ocznych;
• zamazane i nieostre widzenie;
• bóle głowy i oczu;
• mrużenie oczu;
• nawyk pocierania oczu;
• zmiana ostrości widzenia o charakterze pulsacyjnym;
• problemy z koncentracją;
• szybsze męczenie się podczas czytania;
• mylenie liter;
• łączenie słów podczas czytania;
• w konsekwencji trudności z rozumieniem tekstu czytanego.

Szacuje się, że z astygmatyzmem rodzi się ok. 50 proc. dzieci. Do 5. roku życia odsetek ten zmniejsza się do 20 proc., co ma związek z naturalnym wzrostem i rozwojem ludzkiego organizmu.

Co wpływa na rozwój astygmatyzmu?

Zakłada się, że najważniejszą determinantą występowania astygmatyzmu są czynniki genetyczne, czyli wada ta może być dziedziczona. Istotnym aspektem jest również samo środowisko, w którym przebywa pacjent. Rozwojowi wad wzroku sprzyja m.in. intensywna praca w bliskich odległościach czy też niewystarczające oświetlenie podczas jej wykonywania. Niektóre analizy wskazują, iż czynnikiem rozwoju astygmatyzmu może być ucisk powiek na rogówkę. Podczas badań zaobserwowano, że odciągnięcie powiek pozwoliło zmniejszyć rogówkowy astygmatyzm prosty.

Jako przyczynę nierównej powierzchni rogówki podaje się także urazy oka. W takich przypadkach często mamy do czynienia z tzw. astygmatyzmem nieregularnym, który ma związek z występowaniem większej ilości ogniskowych.

Niektóre źródła donoszą, że wada wzroku może rozwinąć się na skutek stożka rogówki. Jest to schorzenie, w którym rogówka przybiera kształt stożka. W tym jednak przypadku astygmatyzm może przybierać wysokie formy, które często wymagają zabiegu chirurgicznego lub korzystania ze specjalnych soczewek kontaktowych.

Jak korygować astygmatyzm?

Astygmatyzm można korygować za pomocą okularów korekcyjnych. W przypadku tej wady wzroku stosowane są szkła cylindryczne. Charakteryzują się one różną mocą załamywania promieni światła. Moc ta musi być dopasowana indywidualnie do wady zdiagnozowanej u pacjenta. Okulary korekcyjne sprzedawane są w salonach optycznych na podstawie recepty od okulisty. Specjalista musi określić m.in. oś cylindra.

Alternatywą dla leczenia astygmatyzmu przy pomocy okularów są toryczne soczewki kontaktowe. Coraz częściej są one rekomendowane w przypadku pierwszej korekcji. Ma to związek m.in. z częstym występowaniem - zwłaszcza na początku - konieczności modyfikacji wartości korekcji. Soczewki kontaktowe, w porównaniu do korekcji okularowej, nie powodują zmiany wielkości oraz kształtu obiektów. Uważa się, że okres adaptacji do korekcji za pomocą tego rozwiązania optycznego jest krótszy.

Sposób korygowania astygmatyzmu zależy m.in. od preferencji pacjenta, stanu jego układu narządu wzroku, rodzaju wykonywanej pracy czy wymagań wzrokowych. Optymalną metodę pomaga wybrać specjalista podczas wizyty, pod kątem doboru metody korekcji do wady wzroku.

Jak dobrać soczewki w zależności od wielkości astygmatyzmu?

Wybór odpowiednich soczewek kontaktowych dla astygmatyków zależy od kilku czynników. Wśród nich specjaliści uwzględniają m.in.:

• wielkość astygmatyzmu;
• indywidualne potrzeby pacjenta
• częstotliwość użytkowania soczewek;
• wiek pacjenta;
• rodzaj materiału, z którego wyprodukowano soczewki;
• zakres parametrów soczewek;
• aspekt ekonomiczny dla pacjenta.

Wielkość astygmatyzmu określana jest jako stopień zaawansowania korekcji cylindrycznej. W literaturze występuje podział na astygmatyzm:

• niewielki (łagodny) - do 1,00 D;
• umiarkowany - od 1,00 D do 2,00 D;
• wysoki (silny) - od 2,00 D do 3,00 D;
• bardzo wysoki (silny) - powyżej 3,00 D.

W przypadku niewielkiego astygmatyzmu w zakresie od 0,75 D do 1,00 D stosowane są soczewki toryczne. Niższe wartości rzędu 0,25 D są pomijane i korygowane za pomocą soczewek sferycznych. Pewnym wyzwaniem dla specjalistów pozostaje wartość 0,50 D. W większości przypadków rekomendowane jest jednak stosowanie soczewek torycznych. Jest tak, zwłaszcza gdy występuje zjawisko przemieszczania się soczewek na oku i tym samym obniżenie komfortu ich użytkowania. Produkty typowo dla astygmatyków charakteryzują się nieco większą średnicą i zastosowaniem systemów stabilizujących, co korzystnie wpływa na ich dopasowanie.

Dla astygmatyzmu w zakresie od 1,00 D do 2,25 D na rynku dostępnych jest wiele rodzajów soczewek kontaktowych o różnym trybie użytkowania.

Przykładem są jednodniowe ACUVUE® OASYS 1-DAY for ASTIGMATISM, które dodatkowo wyróżniają się systemem stabilizacji rotacyjnej EYELID STABILIZED DESIGN™. Jego zadaniem jest utrzymanie soczewki w odpowiedniej pozycji przez cały dzień.

Popularnym modelem wykorzystywanym w korekcji umiarkowanego astygmatyzmu są miesięczne Biofinity® Toric. Model ten również wyposażony jest w system stabilizacji. Ich niewątpliwym atutem jest możliwość noszenia w trybie ciągłym - przez miesiąc bez konieczności zdejmowania przed snem.

Pewnym wyzwaniem pozostaje korygowanie wysokiego astygmatyzmu, ponieważ niewiele dostępnych na rynku modeli torycznych soczewek kontaktowych odznacza się wartościami powyżej 2,50 D.

Bardzo wysoki astygmatyzm korygują tylko nieliczne produkty optyczne. Przykładem mogą być miesięczne Biofinity® Toric XR oraz Zero 6 Toric RX, których parametry pozwalają na korekcję astygmatyzmu odpowiednio do 5,25 D i 8,00 D. Nie zawsze jednak za pomocą miękkich soczewek kontaktowych możliwe jest osiągnięcie wysokiej jakości widzenia. W takich przypadkach zastosowanie mają soczewki specjalistyczne. Produkowane są ze sztywniejszego materiału, przez co nie zmieniają swojego kształtu w kontakcie z powierzchnią rogówki.

Czemu soczewki toryczne będą najlepsze do korekcji astygmatyzmu?

Rozwój w zakresie technologii stosowanych w soczewkach kontaktowych pozwala na coraz lepszy dobór produktu do rodzaju wady i potrzeb astygmatyka. Dzięki temu nawet osoby z wysokim astygmatyzmem mogą korzystać z wygodnego rozwiązania w formie torycznych soczewek kontaktowych. Badania dowodzą, że w przypadku tej wady wzroku jej wartość zmienia się w zależności od wieku. Dlatego dla wysokiej jakości widzenia tak ważne są regularne kontrole oraz odpowiedni dobór korekcji. Nieskorygowany astygmatyzm może znacząco wpłynąć na jakość widzenia i tym samym zaburzyć komfortowe funkcjonowanie układu wzrokowego.