Rwa kulszowa - co to jest? Jak rozpoznać i jak leczyć? Co robić w przypadku silnego bólu?

Za silny ból w dolnej części pleców może odpowiadać rwa kulszowa. To niestety bardzo powszechna dziś dolegliwość. Głównym objawem rwy kulszowej jest charakterystyczny ból promieniujący od lędźwiowo-krzyżowego odcinka kręgosłupa i pośladka, poprzez tylną część uda i podudzia, aż do okolicy stopy. Przyczyną ostrej rwy kulszowej może być uraz mechaniczny, Wspomniany ból może wówczas wystąpić nagle (np. wskutek przeciążenia kręgosłupa), bądź narastać stopniowo. W przypadku rwy kulszowej, ból jest zazwyczaj bardzo intensywny, uniemożliwiający – przynajmniej częściowo – wykonywanie codziennych czynności.

Co może okazać się niezwykle dokuczliwe dla pacjenta, czasami ból ten może się dodatkowo nasilać nawet wskutek zwykłego chodzenia, kaszlu, czy też kichania. Niestety promieniujący ból jest tylko jednym z objawów rwy kulszowej. Kolejnymi oznakami tej przypadłości mogą być zaburzenia czucia, a nawet drętwienie bolesnej okolicy ciała. Rwa kulszowa to zatem niezwykle bolesna przypadłość, która może mocno obniżyć życiowy komfort pacjenta. Na szczęście nie jest ona czymś nieuleczalnym, choć wyleczenie rwy kulszowej wymaga od chorego dużej cierpliwości i poświęceń. Na atak rwy kulszowej narażone są kobiety w ciąży, ze względu na nadmierne przeciążenie kręgosłupa. Za inne czynniki sprzyjające wystąpieniu rwy kulszowej uważa się (źródło 1):

• nadwagę i otyłość;
• uszkodzenie włókien nerwowych;
• zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa;
• dyskopatię;
• osteoporozę;
• cukrzycę;
• guzy nowotworowe, uciskające nerw kulszowy.

Nerw kulszowy - Co to takiego?

Nerw kulszowy (ang. sciatic nerve lub ischiadic nerve) jest dość specyficznym nerwem, głównie mając na uwadze jego rozmiary. Wraz ze swymi gałęziami, nerw kulszowy ciągnie się przez całą długość kończyny dolnej, przez co uchodzi za najdłuższy nerw w ciele człowieka (źródło 2). Ten nerw, o również względnie sporej szerokości, wywodzi się ze splotu krzyżowego dzięki połączeniu pięciu korzeni nerwowych: L4, L5, S1 oraz S2 i S3. Wymienione korzenie nerwowe ulegają połączeniu w miednicy mniejszej, tworząc omawiany tutaj nerw kulszowy. Poprzez otwór podgruszkowy, nerw kulszowy wydostaje się z miednicy, po czym przebiega on na mięśniach brzusznych obręczy biodrowej. W tym odcinku nerw kulszowy pokryty jest przez mięsień pośladkowy wielki. Przenosząc się do górnej części uda – nerw kulszowy przebiega między grupą tylnych mięśni uda a mięśniem przywodzicielem wielkim. Następnie nerw kulszowy kieruje się ku dołowi podkolanowemu, gdzie powstają jego dwie gałęzie.

Rwa kulszowa jest najczęstszym zespołem objawów wynikających z uszkodzenia nerwu kulszowego (źródło 3). Pojawia się w efekcie podrażnienia jego włókien, gdy jest on rozciągnięty przy zgięciu uda i wyprostowanej kończynie w kolanie. Przyczyną jest przeważnie ucisk korzeni nerwowych w wyniku zmian zwyrodnieniowych kręgów lub przepukliny krążka międzykręgowego.

Ból kręgosłupa - Czy to rwa kulszowa?

Rwa kulszowa – lub potocznie korzonki - nic innego jak dokuczliwy i zmieniający intensywność ból promieniujący od lędźwiowo-krzyżowego odcinka kręgosłupa i pośladka, przez tylną powierzchnię uda i podudzie, aż do okolicy stopy (źródło 4). Skąd się bierze ten ból i dlaczego występuje on akurat we wspomnianej okolicy ciała? Otóż, dolegliwość bolesna zajmuje obszary, przez które przechodzi nerw kulszowy. Z tego powodu, czasami rwa kulszowa nie ogranicza się do samego bólu, lecz mogą do niego dochodzić także inne objawy, takie jak zaburzenia czucia lub osłabienie siły mięśniowej. Dlaczego tak się dzieje? Otóż, jak wspomniano wcześniej bolesne zmiany dotyczą okolicy unerwionej przez nerw kulszowy, więc dodatkowe objawy neurologiczne wynikają z ucisku lub podrażnienia samego nerwu, lub korzeni nerwowych, z których połączenia powstaje nerw. W efekcie rwy kulszowej, odczuwanie bólu może być bardzo intensywne, a dotyczyć może ono nie tylko jednej, ale także obu nóg.

Rwa kulszowa, dolegliwość potocznie zwana atakiem korzonków nerwowych, jest zespołem objawów wynikających z ucisku nerwu kulszowego. Jak już wspomniano wcześniej, nerw kulszowy przebiega przez tylną część ciała poprzez goleń, aż do stopy. Atak rwy kulszowej może być niezwykle bolesnym doświadczeniem. W przypadku nagłego wystąpienia rwy kulszowej możemy odczuwać nie tylko silny ból, ale również wynikające z całej sytuacji przerażenie. Szczególnie bolesne objawy mogą wystąpić w przypadku tak zwanej ostrej rwy kulszowej. W przypadku wystąpienia rwy kulszowej, powinno się pilnie zasięgnąć porady lekarskiej.

Przyczyny rwy kulszowej

Co powoduje rwę kulszową? Otóż, przyczyny rwy kulszowej mogą być różne. Jedną z nich jest przepuklina jądra miażdżystego, którą zalicza się do najczęstszych przyczyn rwy kulszowej. Przepuklina jądra miażdżystego może bowiem podrażniać korzenie nerwowe, co swoją drogą przyczynia się do silnego bólu. Intensywność odczuwania bólu jest uzależniona od kilku czynników, do których zalicza się rozmiar obszaru, w którym następuje ucisk nerwu kulszowego, oraz kierunek przepukliny. Kiedy najbardziej boli? Otóż, najsilniejsze odczuwanie bólu w przypadku rwy kulszowej ma zazwyczaj miejsce przy przepuklinie występującej w kierunku tylno–bocznym, rzadziej centralnym, zaś – co ciekawe - przepuklina krążka międzykręgowego w kierunku przednim nie prowokuje dolegliwości bólowych.

Do typowych przyczyn rwy kulszowej zalicza się również tak zwaną stenozę kanału kręgowego, czyli jego ciasnotę (źródło 5). W praktyce, zwężone światło kanału kręgowego, przyczynia się do ucisku na korzenie nerwów rdzeniowych.

Jakie inne przyczyny może mieć rwa kulszowa (korzonki)? Otóż, wymienimy niektóre z możliwych przyczyn rwy kulszowej. Następujące okoliczności mogą (choć nie muszą) sprzyjać powstawaniu ucisku na nerw kulszowy, co z kolei przekłada się na dokuczliwy ból.

• zwyrodnienia kręgosłupa lub jego nadmierna ruchomość;
• obrzęki limfatyczne;
• cukrzyca;
• zmiany nowotworowe.

Ponieważ przyczyn wystąpienia rwy kulszowej może być naprawdę wiele, zarówno jej rozpoznanie, jak i wybór należytego leczenia, powinno się pozostawić lekarzowi specjaliście.

Objawy rwy kulszowej

Nerw kulszowy przebiega parzyście i symetrycznie w obydwu kończynach dolnych. Rwa kulszowa zwykle występuje po jednej stronie ciała. W zależności od tego, w której kończynie pojawiają się charakterystyczne objawy, mówimy o rwie kulszowej lewostronnej lub rwie kulszowej prawostronnej.

Gdzie boli rwa kulszowa? Jak rozpoznać, że ten nieznośny ból jest spowodowany wspomnianym wcześniej uciskiem na nerw kulszowy? W rzeczywistości, atak rwy kulszowej może przyczyniać się do bardzo nieprzyjemnych, trudnych do opanowania dolegliwości bólowych i nie tylko.

W czasie ataku rwy kulszowej pacjenci skarzą się głównie na promieniujący ból. Objawy rwy kulszowej obejmują ból, mrowienie, zaburzenie czucia. Do najbardziej charakterystycznych objawów rwy kulszowej zaliczamy:

• intensywny ból kręgosłupa promieniujący, wzdłuż odcinka, przez który przebiega nerw kulszowy;
• drętwienie i mrowienie w obrębie dolnych kończyn;
• zaburzenia czucia;
• osłabione odruchy neurologiczne w trakcie badania;
• upośledzenie siły mięśniowej kończyny dolnej.

W przypadku rwy kulszowej charakterystyczny jest narastający ból podczas podnoszenia kończyny dolnej w czasie leżenia na plecach (objaw Lasègue’a) oraz przy pochylaniu (źródło 6). Objawy typowo neurologiczne rwy kulszowej to zaburzenia czucia na skórze kończyny, dokuczliwe mrowienie, drętwienie, osłabienie odruchów, a nawet niedowład stopy.

Ucisk na nerw kulszowy, a wynikające z niego zapalenie nerwu kulszowego, może przyczyniać się do bardzo nieprzyjemnych dolegliwości, dlatego zazwyczaj rwę kulszową należy leczyć pod okiem specjalisty.

Diagnoza i rozpoznanie rwy kulszowej

Działania mające na celu rozpoznanie rwy kulszowej obejmują nie tylko wywiad lekarski, ale czasami również kilka specjalistycznych badań, umożliwiających ustalenie możliwej przyczyny rwy kulszowej. Kluczowe znaczenie w diagnostyce rwy kulszowej ma skrupulatnie przeprowadzony wywiad lekarski, dzięki któremu lekarz jest w stanie oszacować, na jakim poziomie kręgosłupa doszło do uszkodzenia lub podrażnienia korzenia nerwowego.

Podstawowym badaniem diagnostycznym w przypadku podejrzenia rwy kulszowej jest RTG. Dzięki niemu możliwa jest dokładna ocena stopnia zaawansowania choroby zwyrodnieniowej kręgosłupa. W konkretnych przypadkach zalecane jest przeprowadzenie badania tomograficznego czy też rezonansu magnetycznego.

Rwa kulszowa – ile trwa?

W przypadku wystąpienia rwy kulszowej, gdy dopada nas promieniujący ból kręgosłupa, nie możemy się doczekać chwili, z którą to nieprzyjemnie uczucie w końcu ustąpi. Ile trwa rwa kulszowa? Niestety, nie ma jednoznacznej odpowiedzi na to trudne pytanie. Wiele zależy od okoliczności, która jest głównym powodem ataku rwy kulszowej.

Atak rwy kulszowej i związane z nim dolegliwości mogą być objawem jednego z trzech głównych odmian choroby: rwa udowa, rwa lędźwiowa oraz rwa ramienna (ból promieniuje do szyi i ramion). Inny podział odnosi się do rodzaju zmian, które mogą mieć charakter nagły (przeciążenie lub uraz kręgosłupa) lub chroniczny.

W rzeczywistości każdy przypadek rwy może mieć nieco odmienny przebieg, a czas trwania dolegliwości jest w dużej mierze zależny od rodzaju rwy kulszowej.

Czy rwa kulszowa sama przejdzie?

Ból spowodowany rwą kulszową może być niezwykle uciążliwy i nie tylko uniemożliwiać nam normalne funkcjonowanie za dnia, ale również utrudniać wysypianie się nocami. Gdy występuje rwa kulszowa, zazwyczaj nie możemy się doczekać jej końca. W większości przypadków, ostry atak rwy kulszowej, dający silne uczucie bólu nerwu kulszowego w efekcie nagłego podrażnienia nerwu kulszowego, mija po około 30 do 45 dni. Jednak, w przypadku zarówno przewlekłej rwy kulszowej, jak i powtarzających się nagłych ataków rwy konieczne jest poddanie się leczeniu. Na czym polega leczenie rwy kulszowej?

Leczenie rwy kulszowej

Gdy rwa kulszowa daje o sobie znać, bóle krzyża nie należą do najprzyjemniejszych doznań. Każdy, kogo choć raz w życiu doświadczył nagłego ataku rwy kulszowej i ostrego bólu korzonków, dobrze wie, jak niezwykle bolesna i dokuczliwa jest to dolegliwość. Terapia rwy kulszowej może mieć dość zróżnicowany przebieg. O leczeniu farmakologicznym musi zadecydować lekarz. Jeśli pojawia się taka konieczność, przepisywane są głównie środki przeciwbólowe, przeciwzapalne, rozkurczowe, a ponadto zalecane są masaże lecznicze oraz specjalne ćwiczenia na wyciągu. W niektórych przypadkach konieczne okazuje się podawanie zastrzyków domięśniowych i stosowanie usztywnionego gorsetu.

Najskuteczniejszą metodą ograniczenia uczucia bólu, obrzęku oraz stanu zapalnego, są tak zwane zastrzyki nadtwardówkowe. Często spotykane są także pod nazwą „blokada nadoponowa”. Środek wstrzykuje się bezpośrednio w miejsce będące przyczyną dolegliwości, w przypadku rwy kulszowej będzie to zazwyczaj okolica L4. Ból istotnie się zmniejsza już po kilku dniach (źródło 7).

Leczenie operacyjne rwy kulszowej

W większości przypadków leczenia rwy kulszowej metodami bezinwazyjnymi, terapia przynosi dobre efekty. Jeśli jednak żadna z opisanych wcześniej metod nie przynosi rezultatu, pacjent może dostać skierowanie na leczenie operacyjne. W przypadku leczenia operacyjnego rwy kulszowej, które przebiega w znieczuleniu ogólnym, chirurg wykonuje kilkucentymetrowe nacięcia skóry, następnie odsuwa mięśnie przykręgosłupowe, po czym przystępuje do usunięcia części dysku, która przyczynia się do ucisku na korzenie nerwowe. Stosowane obecnie metody leczenia operacyjnego są małoinwazyjne i bezpieczne, co więcej - dają natychmiastowy efekt i umożliwiają pacjentowi szybki powrót do normalnego życia (źródło 8).

Rehabilitacja rwy kulszowej

Zabiegi rehabilitacyjne mają ogromne znaczenie w leczeniu rwy kulszowej oraz jeszcze większe w zapobieganiu jej nawrotom. Terapia rwy kulszowej obejmuje metody z dziedziny fizjoterapii, osteopatii, chiropraktyki i masażu leczniczego.

Rwa kulszowa – leczenie domowymi sposobami

Czy możliwe jest złagodzenie rwy kulszowej domowymi metodami? Słuchanie własnego organizmu i poruszanie się tak, aby ból był jak najłagodniejszy, jest podstawą radzenia sobie z rwą kulszową w warunkach domowych (źródło 9).

Wykonywanie ćwiczeń w rwie kulszowej w domu powinno być uprzednio skonsultowane z lekarzem lub doświadczonym terapeutą. Szczególną ostrożność powinno sie zachować w przypadku, gdy rwę kulszową powoduje dyskopatia. Jeżeli stosowane ćwiczenia na rwę kulszową rzeczywiście pomagają, to powinno się je regularnie wykonywać, wedle zaleceń specjalisty, gdyż przyśpieszy to powrót do zdrowia i sprawności.

Leczenie rwy kulszowej domowymi sposobami bywa niezwykle pomocne. W przypadku ostrego ataku rwy kulszowej zaleca się przeleżeć kilka dni w łóżku w pozycji bocznej, embrionalnej lub na plecach z poduszką między kolanami. Inną powszechnie stosowaną metodą domowego leczenia rwy kulszowej jest leżenie na plecach, ze zgiętymi nogami w stawach biodrowych i kolanowych pod kątem prostym, przy czym kolana powinny być dodatkowo podparte poduszkami. Jednak – co istotne – samo leżenie też nie jest długotrwale dla nas dobre, nawet w przypadku ataku rwy kulszowej. Dlatego warto co jakiś czas wstać i nieco rozruszać ciało, lecz należy robić to bardzo ostrożnie!

Leki bez recepty w leczeniu rwy kulszowej

W przypadku gdy dopadnie nas rwa kulszowa, leczenie objawów może polegać na przyjmowaniu odpowiednich medykamentów. Gdy atak rwy kulszowej utrzymuje się długo, wiele pacjentów zastanawia się jak sobie radzić z rwą kulszową w domu przyjmując leki dostępne bez recepty. Należy na wstępie zaznaczyć, że znacznie skuteczniejsze w łagodzeniu objawów rwy kulszowej bywają leki dostępne na receptę. Z leków, które można kupić nie posiadając recepty, przeciwbólowo i przeciwzapalnie w przypadku rwy kulszowej działa Ibuprofen, natomiast Paracetamol zadziała jedynie przeciwbólowo. Tak czy inaczej, w przypadku ataku rwy kulszowej, należy na pewno zgłosić się do lekarza, lub poprosić o wizytę domową!

Leczenie rwy kulszowej metodami niekonwencjonalnymi

Niekonwencjonalne metody leczenia rwy kulszowej mają wielu zwolenników. W rzeczywistości istnieje cały szereg naturalnych i nieszkodliwych metod mogących skutecznie wpłynąć na złagodzenie rwy kulszowej. Pomagać w rozluźnieniu mięśni mogą napary z melisy, dziurawca, czy też rumianku.Jednak, przed ich zastosowaniem należy skonsultować się z lekarzem. Łagodzenie objawów rwy kulszowej metodami naturalnymi, w głównej mierze opiera się na zimnych i ciepłych okładach. Część pacjentów odczuwa wyraźną ulgę po zastosowaniu np. plastra rozgrzewającego, inni bardzo dobrze reagują na okład z lodu. To, na co lepiej reagujemy, jest kwestią bardzo indywidualną. Jednym pomaga ciepło, innym bardziej sprzyja chłód. Dobrym pomysłem mogą czasami okazać się długie, rozgrzewające kąpiele, najlepiej z dodatkiem olejków eterycznych. Pomimo, iż takie kąpiele w rzeczywistości nie wykazują jakichkolwiek właściwości leczniczych, chodzi tutaj przede wszystkim o rozluźnienie mięśni i ukojenie nerwów, co w przypadku ataku rwy kulszowej jest niezwykle istotne. (źródło 10).

Jakie leki na receptę stosuje się w leczeniu rwy kulszowej?

Leki na rwę kulszową dostępne na receptę to głównie silne preparaty przeciwbólowe, przeciwzapalne i zmniejszające napięcie mięśni, takie jak (źródło 11):

• naproksen, meloksykam, diklofenak oraz ketoprofen;
• baklofen;
• tyzanidyna;
• tolperizon.

Jak zapobiegać nawrotom rwy kulszowej?

Ryzyko wystąpienia rwy kulszowej jest wyższe u osób z nadwagą, cukrzycą i zwyrodnieniami kręgosłupa, a także u ludzi prowadzący sedentarny tryb życia i palących tytoń (źródło 12). Ataki rwy kulszowej nie pojawiają się same z siebie! Choć trudno przyjąć to do wiadomości, ból kręgosłupa lędźwiowego zawsze ma swoją konkretną przyczynę. Ostre ataki rwy kulszowej występują nagle, a zazwyczaj mają one przyczynę zewnętrzną i mechaniczną. Kto nigdy wcześniej nie doświadczył ataku rwy kulszowej, ten nie ma pojęcia, że ucisk nerwu kulszowego może dawać bardzo bolesne objawy. Z tego powodu, o zapobieganiu powstawaniu tej dolegliwości zazwyczaj pamiętają jedynie osoby, które dobrze wiedzą jak uciążliwie atak rwy kulszowej potrafi dawać się we znaki. Tymczasem, każdy z nas powinien pamiętać o aktywnym zapobieganiu rwy kulszowej.

Zapobieganie ataku rwy kulszowej

Wyleczenie rwy nie oznacza, że już nigdy nas ona nie dopadnie. Jak zatem zapobiegać rwie kulszowej? Na czym polega skuteczna profilaktyka rwy kulszowej? Prawda jest niestety taka, że siedząc mocno obciążamy odcinek lędźwiowy. Pozycja siedząca nie sprzyja zdrowiu kręgosłupa, szczególnie gdy przesiadujemy przez wiele godzin dziennie, np. przed monitorem. Siedząc długo na krześle, czy też fotelu, stwarzamy bezpośrednie zagrożenie wystąpienia ataku rwy kulszowej. Kolejne czynniki ryzyka to uprawianie sportów siłowych, podnoszenie ciężarów. Warto również nauczyć się zachowywać wyprostowaną postawę i pozbyć się nawyku garbienia. Gdy odpoczywamy, lepiej jest położyć się na płaskiej i nie zupełnie ugniatającej się pod nami powierzchni, ewentualnie z nogami zgiętymi w kolanach. W profilaktyce rwy kulszowej niezwykle ważna jest regularna aktywność fizyczna. Spędzając wolny czas na kanapie przed telewizorem, stwarzamy w naszym ciele idealne warunki dla kolejnego ataku rwy kulszowej.

Powikłania nieleczonej rwy kulszowej Czy nieleczona rwa kulszowa jest niebezpieczna?

Powikłania rwy kulszowej mogą być niezwykle poważne. Rwę kulszową trzeba leczyć pod okiem specjalisty. Ignorowanie ataków rwy kulszowej może prowadzić do ciężkich powikłań, wynikających z trwałego i istotnego uszkodzenia nerwu kulszowego. Możliwe powikłania nieleczonej rwy kulszowej to:

• trwałe zaburzenia czucia w obrębie kończyny dolnej;
• niedowład mięśniowy i opadanie stopy;
• nawracające przykurcze mięśni;
• zaburzenia kontroli zwieraczy.

Nieleczona rwa kulszowa może nawracać i przybierać postać wymagającą interwencji chirurgicznej (źródło 13).

Silny ból pleców w okolicy lędźwiowej - Czy to rwa?

Silny ból w okolicy lędźwiowej może wzbudzać podejrzenia, że oto dołączyliśmy do grona pechowców dotkniętych atakiem rwy kulszowej. Jednak, przyczyn bólu kręgosłupa w odcinku lędźwiowym może być bardzo wiele i niekoniecznie muszą mieć one związek z uciskiem na nerw kulszowy. Należy o tym pamiętać i nie stawiać sobie pochopnie błędnej autodiagnozy (źródło 14).

Bibliografia:

1 - PBKM - Rwa kulszowa w ciąży. Jak sobie radzić z dolegliwościami bólowymi?

2 - Wikipedia - Nerw Kulszowy;

3 - Portal Fizjoterapeuty - Nerw Kulszowy;

4 - DOZ - Rwa kulszowa – objawy. Czym jest rwa kulszowa? Jakie są przyczyny i w jaki sposób objawia się ischialgia?

5 - Luxmed Diagnostyka - Rwa kulszowa – przyczyny, rozpoznanie i leczenie;

6 - Centermed - Rwa kulszowa - przyczyny, objawy, leczenie;

7 - DOZ - Rwa kulszowa – leczenie. Jakie są metody leczenia rwy kulszowej? Rehabilitacja i ćwiczenia;

8 - Szpital Dworska - Rwa Kulszowa;

9 - Lekarz od kręgosłupa - RWA KULSZOWA – Jak sobie radzić w domu?

10 - Rehabilitacja Arpwave - Rwa kulszowa a leczenie naturalne: czy to ma sens?

11 - Apteline - Jakie leki na rwę kulszową? Leczenie rwy kulszowej;

12 - Polmed - Rwa kulszowa – jak się pozbyć jej dolegliwości?

13 - Receptomat - Rwa kulszowa - poznaj przyczyny, objawy i metody leczenia;

14 - Rehabilitacja Arpwave - Czy każdy ból pleców to rwa kulszowa?