Czy niektóre pozornie proste ćwiczenia fizyczne mogą zagrażać życiu?

Christopher Michael Everett zapamięta na zawsze to co mu się przydarzyło w efekcie zbyt intensywnych ćwiczeń na rowerku spinningowym. Wówczas, w swoim nieszczęściu miał ogromne szczęście, że w ogóle udało mu się przeżyć, a jego historia może dobrze służyć jako przestroga dla wszystkich tych, którzy na treningach dają z siebie wszystko.

Podczas swojej pierwszej lekcji spinningu pan Everett nie posłuchał swojego ciała i pomimo sygnałów, jakie ono mu niejednokrotnie wysyłało, nie chciał przyjąć do wiadomości, że to już granica jego możliwości fizycznych. Pomimo silnego bólu w udach, przez całą lekcję wytrwale pedałował jak profesjonalny zawodnik, bez chwili zastanowienia się, nad możliwymi konsekwencjami.

Prawdopodobnie w skutek wzmożonej produkcji uśmierzających ból endorfin, 33 letni aktor tuż po treningu i przez całą resztę dnia czuł się znakomicie, lecz późnym wieczorem dał mu się we znaki rozdzierający ból w udach, który w nocy nie pozwolił mu zmrużyć oka. Oprócz silnego bólu, pojawiły się inne nieprzyjemne objawy. Zaniepokojony i obolały, pan Everett zaczął szukać swoich dolegliwości w internecie i – na całe szczęście - natknął się na historię pewnej kobiety, która trafiła do szpitala z powodu tak zwanej rabdomiolizy. Pan Everett rozpoznał u siebie objawy, takie jak silny ból i obrzęk ud, nudności oraz niezdolność do zginania kolan, za wyjątkiem ciemnobrązowego moczu, na który jednak absolutnie nie miał zamiaru długo czekać. Po natychmiastowym zgłoszeniu się do szpitala, pan Everett pozostał w nim przez tydzień, gdyż została u niego rozpoznana rabdomioliza!

Czym jest rabdomioliza

Rabdomioliza stanowi zespół objawów spowodowanych uszkodzeniem tkanki mięśni poprzecznie prążkowanych. W wyniku rozpadu mięśni, składniki ich tkanki, w tym enzymy, mioglobiny i inne substancje potencjalnie toksyczne dla różnych narządów, przenikają do układu krwionośnego, co może doprowadzić do wielu bardzo poważnych powikłań zdrowotnych, z których za najbardziej niebezpieczne uznaje się uszkodzenie nerek.

Współczesna medycyna opisała ten zespół dolegliwości po raz pierwszy wówczas, gdy zaobserwowano go u osób, które zostały uwięzione pod zbombardowanymi budynkami podczas II wojny światowej. Rabdomioliza może mieć wiele przyczyn. Niektóre z nich to: zatrucie organizmu (alkoholem, tlenkiem węgla), groźne wypadki powodujące rozległe stłuczenia ciała (np. wypadki samochodowe), rozległe oparzenia ciała, niedokrwienie dużych grup mięśniowych, porażenie prądem, stany padaczkowe, przyjmowanie niektórych leków – np. statyny, jad niektórych węży.

Wśród udokumentowanych przyczyn rabdomiolizy występuje ekstremalny wysiłek fizyczny. Intensywne ćwiczenia uznawane są za powszechnego sprawcę tego stanu. Rabdomioliza powysiłkowa występuje u osób wykonujących czynności takie jak – między innymi - Spinning, P90X, CrossFit, kulturystyka, sporty walki, podnoszenie ciężarów, bieganie (szczególnie maratony).

Powysiłkowa rabdomioliza zazwyczaj ma miejsce u zawodowych sportowców oraz u osób poddawanych intensywnym treningom wojskowym – przeważnie w jednostkach specjalnych, choć może wystąpić także u osób rozpoczynających ostry trening po dłuższym okresie przerwy, jak również u całkiem początkujących amatorów sportu. Rabdomioliza może się także pojawić w skutek intensywnych ćwiczeń fizycznych tuż po poważnych infekcjach wirusowych.

Typowe objawy rabdomiolizy to ciemnobrązowy mocz, bóle, obrzęki i kurcze mięśni oraz osłabienie ich siły. Objawom tym często towarzyszą gorączka i objawy paragrypowe. Ponadtwo nasilone uszkodzenie mięśni może wywoływać drgawki i zaburzenia świadomości.

Rabdomioliza może mieć jednak bardzo poważne konsekwencje. Oprócz zaburzeń rytmu serca lub wystąpienia cech rozsianego krzepnięcia śródnaczyniowego, jej najgroźniejszym powikłaniem jest ostra niewydolność nerek. W efekcie uszkodzenia mięśni, z ich tkanki do krwiobiegu przedostaje się mioglobina, która następnie jest filtrowana w kłębuszkach nerkowych. Nadmiar mioglobiny tworzy w kanalikach nerkowych konglomeraty, które przyczyniają się do ich zwężenia, a nawet martwicy. Dodatkowo mioglobina powoduje obkurczanie naczyń nerkowych i wykazuje miejscowe działanie toksyczne. W konsekwencji następuje niewydolność nerek. W ciężkich przypadkach nerki mogą zupełnie odmówić posłuszeństwa, a wówczas pacjent ląduje na dializie. W przypadku niewydolności nerek pojawia się ryzyko nadmiernego stężenia potasu we krwi, co może prowadzić do zaburzeń pracy serca, a nawet zgonu.

Kolejnym poważnym objawem rabdomiolizy mogą być silnie napięte mięśnie, nie będące w stanie się rozciągnąć. W niektórych przypadkach interwencja chirurgiczna staje się niezbędna.

Ostrożnie z ćwiczeniami

Pomimo iż, najbardziej zagrożeni rabdomiolizą są głównie zawodowi żołnierze z jednostek specjalnych oraz osoby uprawiające sport w sposób ekstremalny, to w rzeczywistości ryzyko dotyczy wszystkich osób ćwiczących fizycznie. Medycy udokumentowali przypadek pacjenta, u którego wystąpiła rabdomioliza po zaledwie 15 minutach wysiłku fizycznego! Aby zminimalizować ryzyko wystąpienia rabdomiolizy do wysiłku fizycznego należy podchodzić z dużą rozwagą i ostrożnością. Postęp, adaptacja i indywidualność to 3 podstawowe zasady, których należy przestrzegać w każdym programie treningowym. Należy unikać treningów w ekstremalnych temperaturach, zarówno niskich, jak i wysokich. W przypadku ćwiczeń, które są dla nas zupełną nowością, nie wolno z nimi przesadzać za pierwszym, ani za drugim razem. Podobnie po długich przerwach, absolutnie nie wolno wznawiać treningów na pełnych obrotach. W takich sytuacjach należy przyzwyczajać organizm do stopniowo zwiększającego się wysiłku. Nawet w trakcie poszczególnych treningów, po uprzedniej rozgrzewce całego ciała, wysiłek fizyczny powinniśmy zwiększać bardzo stopniowo, tak aby mięśnie mogły się do niego przyzwyczaić. Nie wolno rozpoczynać treningu od ćwiczeń, które wymagają od nas dużego wysiłku! Przed i w trakcie intensywnych ćwiczeń fizycznych powinniśmy dobrze się nawadniać, co spowoduje, że nerki będą sprawniej odfiltrowywały toksyny z krwi.

Kolejną kwestią są niesteroidowe leki przeciwzapalne, które mogą być bardzo szkodliwe dla nerek i których nie powinno się przyjmować przed, w trakcie i po intensywnym treningu.