Kołatanie serca - Czy to nerwica? Co robić gdy serce bije zbyt szybko?

Nerwica lękowa dotyka coraz częściej osoby w młodym wieku. Choroba ta jest w stanie skutecznie uniemożliwić czerpanie radości z życia choremu, który wskutek swojej dolegliwości zaczyna nieustannie obawiać się kolejnych napadów lęku, przez co stopniowo ogranicza wszelkie kontakty społeczne.

Należy z góry zaznaczyć, iż nerwica lękowa nie jest somatyczną chorobą serca, lecz dolegliwością natury psychicznej, która jednak może powodować zaburzenia pracy mięśnia sercowego. Wraz z nerwicą, pacjent nie tylko odczuwa dolegliwości pochodzące ze sfery psychicznej, takie jak niepokój, silny lęk, obawa przed śmiercią, ale również dokuczają mu objawy ze strony układu sercowo-naczyniowego.

W momentach napadu lęku, osoba cierpiąca na nerwicę może być przekonana, że właśnie doznaje zawału serca, ponieważ nerwica sercowa potrafi przypominać ten poważny epizod kardiologiczny, zagrażający zdrowiu i życiu (źródło 1). Z tego też powodu ludzie chorujący na nerwicę są częstymi, a nawet stałymi bywalcami gabinetów lekarzy internistów lub kardiologów, a czasami - w obawie o własne zdrowie i życie - niejednokrotnie wzywają pogotowie ratunkowe.

Nerwica lękowa sprawia, że chorego męczą nie tylko objawy choroby, ale również fakt, że z czasem ta dolegliwość skłania go do wycofania się z życia społecznego. W niniejszym artykule wyjaśniamy jakie może powodować nerwica serca objawy, jakie mogą być jej przyczyny oraz jak leczyć ten rodzaj zaburzenia lękowego.

Objawy nerwicy serca

W nerwicy serca, na płaszczyźnie emocjonalnej chorego, niepokojące bodźce są przetwarzane oraz interpretowane w kontekście zagrożenia zdrowia i życia. Choremu dokuczają objawy zarówno psychiczne, jak i fizyczne. Do somatycznych objawów nerwicy, jakie mogą występować w trakcie napadu lęku, zalicza się przykładowo (źródło 2):

• kołatanie serca - bardzo szybkie i nieregularne tętno;
• ból w klatce piersiowej;
• płytki, przyśpieszony oddech - uczucie niemożności złapania głębokiego wdechu;
• zawroty głowy;
• nadmierna potliwość się i drżenie.

Do objawów nerwicy serca, które występują w nasilony sposób podczas napadu lęku, dochodzą symptomy psychiczne. Podczas ataku nerwicy serca pacjent odczuwa silny niepokój i lęk przed śmiercią, który jeszcze bardziej nasila wspomniane wcześniej objawy somatyczne (źródło 3). W ten sposób może tworzyć się błędne koło - odczuwanie lęku pogłębia zaburzenia pracy serca, co z kolei przyczynia się do jeszcze silniejszego odczuwania lęku. Chory doznający ataku nerwicy serca może przypuszczać, że jego objawy somatyczne są spowodowane poważnym stanem - np. zawałem serca, czy też ciężką chorobą tego narządu.

Wskutek nerwicy serca niektórzy pacjenci miewają znacznie podwyższone ciśnienie tętnicze w trakcie samego napadu lęku, u innych zaś ten objaw nie występuje. U tych ostatnich przyśpieszona akcja serca w trakcie napadu lęku może się wiązać z nieznacznie podwyższonym ciśnieniem krwi.

W przypadku zaburzeń lękowych z napadami lęku, podczas napadu objawy nasilają się nagle i trwają krótko – zwykle od kilkunastu minut do pół godziny, po czym ustępują samoistnie. Po napadzie objawów nerwicy serca, chory zazwyczaj czuje się pozbawiony sił i może odczuwać nadmierny chłód. Pojawia się ogólne uczucie wyczerpania i niechęci do działania.

Napady nerwicy lękowej serca mogą występować nawet kilkanaście razy w ciągu jednej doby, utrudniając, a czasami niemalże całkowicie uniemożliwiając choremu normalne funkcjonowanie w społeczeństwie. Objawy kołatania serca mogą się pojawiać nie tylko w momentach dużego napięcia emocjonalnego, ale również w całkiem niepozornych okolicznościach, takich jak oglądanie telewizji, przyjazna rozmowa towarzyska, czy też czytanie książki.

Do wymienionych powyżej objawów nerwicy lękowej dochodzą jeszcze inne symptomy nerwicy serca. Z czasem, u chorych, którzy mają już za sobą przynajmniej jeden napad lęku z objawami sercowymi i wiedzą jakie to paskudne uczucie, może rozwinąć się i nabrać sił kolejny utrudniający normalne funkcjonowanie objaw - tak zwany lęk antycypacyjny – czyli przewlekły lęk przed wystąpieniem kolejnego napadu lęku (lęk przed lękiem).

Dodatkowe objawy towarzyszące nerwicy serca

Mówi się o nerwicy sercowej, gdy chory doznaje napadów lęku z dodatkowymi objawami sercowymi. Niestety, pacjenci z omawianą tutaj dolegliwością często miewają dodatkowe objawy nawet w pozornie spokojnych okolicznościach. Objawy towarzyszące nerwicy serca mogą wydawać się niepozorne, a należą do nich przykładowo ciągłe pocenie się, drżące dłonie i przewlekły niepokój.

Pacjenci z nerwicą serca często cierpią na poważne zaburzenia snu, co sprawia, że wykonywanie codziennych zadań może z czasem stać się naprawdę uciążliwe.

Niespecyficznym objawem nerwicy serca może być uporczywy kaszel, zwłaszcza wieczorami. Należy jednak zaznaczyć, iż w rzeczywistości, niespecyficznym objawem nerwicy serca jest również nieregularne lub przyśpieszone tętno, ponieważ może ono wskazywać na choroby mięśnia sercowego, z zawałem serca łącznie.

W razie wystąpienia objawów nerwicy serca, należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem, który zaleci najbardziej odpowiednie dla danego pacjenta postępowanie.

Przyśpieszone bicie serca - Zawał czy nerwica?

Pomimo, iż ich serce jest zazwyczaj całkiem zdrowe, osoby cierpiące na nerwicę serca, podczas napadu lęku często odczuwają symptomy zawału (źródło 4). Jak odróżnić epizod nasilonych zaburzeń nerwicowych od somatycznej choroby serca? Otóż nie jest to takie proste. W rzeczywistości, aby rozpoznać przyczynę zaburzeń, pacjenci z podejrzeniem nerwicy serca powinni zostać poddani kilku specjalistycznym badaniom diagnostycznym.

Ważnym objawem nerwicy serca jest właśnie przyśpieszone bicie serca. Do tego często dochodzą arytmia, pocenie się, mocne zdenerwowanie, obawa o własne życie. W rzeczywistości te symptomy mogą do złudzenia przypominać objawy zawału mięśnia sercowego. Zdiagnozować nerwicę serca może jedynie lekarz kardiolog po uprzednim wywiadzie lekarskim i skierowaniu pacjenta na badania diagnostyczne, takie jak - przykładowo - EKG, echo serca i kilkudobowe badanie Holterem. O tym, jakie badania należy przeprowadzić decyduje w poszczególnych przypadkach lekarz kardiolog. W przypadku podejrzenia u siebie nerwicy serca należy jak najszybciej zgłosić się do lekarza, który zadecyduje o dalszym postępowaniu.

Co robić w przypadku napadu lęku?

Jeśli zauważymy u kogoś objawy napadu lęku, występujące np. w wyniku stresu, czy też zwykłego zdenerwowania, należy przede wszystkim zapewnić tej osobie spokojne miejsce, z dostępem do świeżego powietrza. Zaleca się unormowanie oddechu, np. poprzez odliczanie wdechów i wydechów. W wymagających tego okolicznościach osobie z nerwicą serca można podać środki uspokajające (źródło 5).

Jak odróżnić nerwicę serca od zawału?

Ze względu na pokrywanie się niektórych objawów omawianej tutaj choroby z zawałem serca, wystawiona przez lekarza diagnoza nerwicy serca powinna być poprzedzona specjalistycznymi badaniami. Tak, czy inaczej, w przypadku wystąpienia objawów nerwicy należy pilnie zasięgnąć porady lekarskiej.

Odróżnić objawy somatyczne nerwicy serca od zaburzeń związanych z zawałem, lub innymi fizycznymi przyczynami zaburzeń pracy serca, może jedynie lekarz. Objawy nerwicy serca mogą rzeczywiście przypominać symptomy fizycznej choroby serca, a nawet zagrażającego życiu stanu, jakim jest zawał serca. Jak zatem odróżnić napad lęku w nerwicy serca od faktycznego zawału? Poniżej wymieniamy niektóre różnice pomiędzy tymi dwoma okolicznościami (źródło 6):

• w przypadku zawału serca, ból w okolicach klatki piersiowej jest niezwykle silny i o wiele bardziej intensywny niż w przypadku napadu lęku;
• w trakcie napadu lęku chory na nerwicę serca jest niezwykle pobudzony i ruchliwy - przeważnie nie może usiedzieć w jednym miejscu. Z drugiej zaś strony człowiek doznający zawału serca zazwyczaj nie jest w stanie samodzielnie się przemieszczać;
• w efekcie zawału serca może nastąpić utratą przytomności, a nawet zatrzymanie krążenia. Tego typu objawy nie występują w przypadku nerwicy serca, choć może ona czasami prowadzić do lekkich omdleń.
• w przypadku zawału serca, stan choregu z każdą minutą się pogarsza. W przypadku napadu lęku w przebiegu nerwicy serca, zazwyczaj wystarczy kilka uspokajających słów („spokojnie, to nie zawał”), by nastąpiło zmniejszenie nasilenia objawów.

Nie zawsze możliwe jest stwierdzenie w.w. różnić jedynie na podstawie obserwacji pacjenta, bądź przeprowadzonego z nim wywiadu. W licznych przypadkach diagnoza nerwicy serca wymaga hospitalizacji pacjenta i poddaniu go specjalistycznym badaniom, celem wykluczenia ewentualnych fizycznych przyczyn zaburzonej pracy serca.

Przyczyny nerwicy serca

Choć powody występowania nerwicy (z objawami sercowymi, lub bez nich) nie zostały jednoznacznie określone przez badaczy, od dawna podejrzewa się, że choroba ta może mieć różne przyczyny, zarówno bezpośrednie, jak i pośrednie. Zobaczmy zatem, jakie mogą być przyczyny psychologiczne nerwicy serca.

Do rozwoju nerwicy serca przyczynia się bezpośrednio nadwrażliwość mięśnia tego narządu na lęk, czy stres. Gdy wspomniane bodźce pojawiają się zbyt często, lub są zbyt intensywne, a organizm nie ma możliwości ich szybkiego rozładowania, wówczas regulujący pracę serca układ nerwowy jest zbyt obciążony. W takich okolicznościach zdarza się, że zaburzenia rytmu serca występują już pod wpływem minimalnych bodźców, takich jak lęk, czy stres, związany np. z pośpiechem, żwawą dyskusją. Niestety choroba potrafi się szybko rozwijać. Z czasem nawet minimalne bodźce, które wcześniej były dla chorego całkiem obojętne, okazują się wystarczające do wywołania nerwicy serca, czyli napadu lęku z objawami po stronie serca.

Do pośrednich przyczyn nerwicowych zaburzeń pracy serca zalicza się coraz to szybsze tempo życia, nawarstwiające się obowiązki, ciągła presja społeczna, a także problemy natury osobistej.

Podłożem nerwicy serca może być przeżyta trauma, lub brak zaspokojenia potrzeb emocjonalnych w dzieciństwie.

Leczenie nerwicy serca

Choć nerwicy serca towarzyszą objawy kardiologiczne, dolegliwość ta nie wynika z fizycznych zaburzeń pracy układu krążenia, czy też samego serca. To choroba natury psychicznej, więc w przypadku nerwicy serca, źródeł choroby należy szukać w sferze emocjonalnej pacjenta. Choroba sama nie ustąpi, a z czasem u pacjenta mogą wystąpić kolejne choroby psychiczne spowodowane nerwicą serca (takie, jak ciężka depresja).

Istnieją różne sposoby leczenia nerwicy serca. Terapia poznawczo-behawioralna jest na ogół preferowaną metodą leczenia zaburzeń lękowych. Jak to działa? Otóż, w pierwszej kolejności terapeuta stara się sprecyzować czynniki traumatyzujące z historii życia pacjenta, a także cechy charakteru chorego, które mogą przyczyniać się do zaburzeń nerwicowych. W kolejnym etapie terapii, wspólnie z pacjentem opracowywane są nowe mechanizmy obronne i sposoby reagowania na wywołujące zaburzenia lękowe bodźce, co z czasem powinno skutkować ograniczeniem nasilenia, lub nawet całkowitym ustąpieniem uciążliwych objawów. Należy jednak zaznaczyć, że w niektórych przypadkach, szczególnie w początkowej fazie terapii, może okazać się konieczne przyjmowanie antydepresantów. Silna nerwica serca zazwyczaj wymaga stosowania leków uspokajających lub - bardziej specyficznie - preparatów przeciwlękowych. W przypadku ciężkiej nerwicy serca włączenie tych środków może okazać się nieuniknione.

Jak już wspomniano wcześniej, sposoby leczenia nerwicy lękowej są różne, w zależności od nasilenia objawów choroby i nie tylko. W przypadku konieczności podawania silnych leków, największe kłopoty sprawia nerwica serca u ciężarnych kobiet, ponieważ w takich okolicznościach stosowane w leczeniu silnej nerwicy preparaty mogą stwarzać zagrożenie zdrowia dziecka.

Skutki nieleczonej nerwicy serca

W przypadku nieleczonej nerwicy lękowej, objawy choroby mogą występować latami. Ich nasilenie może się zmieniać, w zależności od wielu czynników, ale symptomy nie ustąpią, jeśli chory nie zdecyduje się na leczenie pod okiem specjalisty.

Wiele osób chorujących na zaburzenia lękowe, przy których - oprócz objawów psychicznych - występują objawy fizyczne po stronie układu krążeniowego, w tym kołatanie serca, nie decyduje się na leczenie, lub zwyczajnie nie jest świadoma natury własnej choroby. Część chorych decyduje się jedynie na "leczenie domowe" nerwicy serca, niestety nie rozumiejąc, że ta choroba może być leczona wyłącznie przez specjalistę. Owszem, domowymi sposobami można w pewnym stopniu wspomagać leczenie nerwicy, np. stosując dietę bogatą w witaminy z grupy B, kwasy Omega 3 i Magnez (źródło 7), ale nie da się jej gruntownie wyleczyć.

W przypadku jej nieleczenia, konsekwencje nerwicy serca mogą być niezwykle poważne. Nieleczona nerwica serca może prowadzić nie tylko do stopniowego pogłębiania się tej dolegliwości, ale również do alienacji społecznej. Choroby spowodowane nerwicą serca obejmują m. in. depresję, która może skutkować śmiercią samobójczą (źródło 7).

Zapobieganie nerwicy serca

W przypadku wystąpienia nerwicy lękowej, życie chorego może ulec diametralnym zmianom. Co zrobić, aby ograniczyć ryzyko pojawiania się kolejnych ataków? Jak unikać nerwicy serca?

W zapobieganiu atakom nerwicy serca zazwyczaj pomaga radykalna zmiana trybu życia. Nierzadko do rozwoju choroby doprowadza silnie angażująca emocjonalnie praca. W tego typu przypadkach, zmiana pracy na mniej stresującą może częściowo rozwiązać problem, ale zazwyczaj nie rozwiązuje go do końca.

W zapobieganiu nawrotom choroby może dodatkowo pomóc unikanie stresujących, zwłaszcza konfliktowych sytuacji, ale niestety przestrzeganie tego zalecenia czasami sprawia, że chorzy całkowicie wycofują się z życia społecznego, gdyż w relacjach ludzkich odrobina stresu jest czymś naturalnym. Unikać nerwicy serca powinno się zatem z dużym rozsądkiem, wprowadzając we własne życie korzystne zmiany, takie jak rezygnacja z używek, stosowanie technik relaksacyjnych (źródło 8), zdrowa dieta i codzienny ruch na świeżym powietrzu. Jednak, unikanie kontaktów z ludźmi ze względu na związany z tym stres może jedynie doprowadzić z czasem chorego do całkowitej alienacji społecznej.

Bibliografia:

1. DOZ - Nerwica – objawy. Jak uspokoić serce przy nerwicy?

2. Poradnik Zdrowie - Nerwica serca - objawy, przyczyny, leczenie;

3. Medycyna Praktyczna - Nerwica – co to jest, jakie są objawy, jak postępować;

4. Diagnostyka Serca - NERWICA, A ZAWAŁ – JAK JE ODRÓŻNIĆ?

5. Medonet - Nerwica serca

6. Recepta - Objawy zawału serca a nerwica - podobieństwa i różnice;

7. Gazeta Medycyna - Co jeść przy nerwicy?

8. Recepta - Nerwica - na czym polega? Objawy, leczenie.

9. ABC Zdrowie - Techniki relaksacyjne w leczeniu nerwic.