Depresja to choroba, którą należy leczyć. Poznaj główne objawy depresji

Problem depresji, choroby zaliczanej do grupy najczęściej diagnozowanych zaburzeń psychicznych, dotyczy coraz to większej liczby osób na całym świecie. Choć w 2017 r. w Polsce około miliona osób miało oficjalnie zdiagnozowaną depresję, wielu ludziom depresja wciąż kojarzy się głównie ze smutkiem. Czy każdy, kto czasami wygląda smutno ma depresję, lub może się u niego ta choroba rozwinąć? Niekoniecznie! Jak się bowiem okazuje, każdy z nas ma prawo się smucić, co nie oznacza, że taki spadek nastroju zawsze ma związek z depresją. Nie każde uczucie przygnębienia jest równoznaczne z przewlekłym i bardzo poważnym schorzeniem psychicznym, jakim jest depresja. Przejściowe złe samopoczucie, które pojawia się w reakcji na wydarzenia życiowe, może zdarzyć się każdemu z nas, natomiast depresja jest chorobą, którą należy niezwłocznie leczyć u specjalisty. Wiele osób z depresją nie jest świadoma własnej choroby, zazwyczaj aż do momentu wystąpienia ciężkiego epizodu depresji.

Obecnie depresja stanowi bardzo poważny problem społeczny. W rzeczywistości, osób chorujących na depresję może być o wiele więcej, niż liczba, na którą wskazują oficjalne statystyki. Do wystąpienia depresji mogą przyczyniać się rozmaite okoliczności, które weźmiemy pod uwagę w dalszej części artykułu.

Czynniki ryzyka depresji

Skąd się bierze depresja? Otóż, przyczyny depresji mogą być bardzo zróżnicowane. Co sprawia, że niektóre osoby są bardziej zagrożone tą chorobą, niż inni ludzie? Otóż, na poziom ryzyka rozwoju depresji mogą mieć wpływ różne czynniki, w tym biologiczne, psychologiczne, środowiskowe, ale nie tylko. Z dużym uproszczeniem, można wskazać na przyczyny o charakterze psychologicznym (dramatyczne lub ciężkie sytuacje życiowe), bezrobocie, niepowodzenia, przebycie ciężkiej choroby itp. oraz na przyczyny endogenne, czyli wewnętrzne, do których zalicza się głównie niewłaściwe funkcjonowanie ośrodkowego układu nerwowego. Badania dowodzą, że istnieją rozmaite czynniki zwiększające ryzyko pojawienia się depresji. Zalicza się do nich przykładowo wiek (depresja występuje częściej u osób po 65 roku życia), płeć (kobiety chorują częściej na depresję) oraz status społeczny.

Badania potwierdzają, iż depresja znacznie częściej występuje w rodzinach z historią zaburzeń nastroju. Ryzyko zachorowania na depresję zwiększa również obciążenie dziedziczne uzależnieniami. Oszacowano, iż w tego typu okolicznościach, prawdopodobieństwo rozwoju depresji u krewnych pierwszego stopnia (rodziców, dzieci, rodzeństwa) wynosi 10-25 proc.

Zgodnie z badaniami, na pojawienie się depresji mogą mieć wpływ niektóre hormony, a raczej ich niedobór. Choroba może się pojawić w efekcie niedoboru noradrenaliny, dopaminy i serotoniny oraz wzmożonego przekaźnictwa cholinergicznego (źródło 1). Dodatkowo badacze powiązali depresję z okresem okołomenopauzalnym, niedoczynnością tarczycy, a także z podwyższonym stężeniem hormonów wytwarzanych przez nadnercza.

Biologiczne przyczyny depresji obejmują choroby, takie jak - przykładowo - stwardnienie rozsiane, chorobę Alzheimera (źródło 2) czy Parkinsona, padaczkę, nowotwory oraz niektóre zmiany pourazowe.

Do czynników zwiększających ryzyko depresji zalicza się również przyczyny strukturalne (u pacjentów z depresją zaobserwowane nieprawidłową wielkość struktur mózgu zaangażowanych w regulację nastroju) oraz społeczne - np. samotność i brak wsparcia, czy też niski status społeczny

Leki powodujące depresję

Do czynników zwiększonego ryzyka depresji zalicza się przyjmowanie niektórych leków. Które leki mogą powodować zaburzenia depresyjne jako działanie niepożądane? Powszechnie stosuje się liczne preparaty lecznicze o udowodnionym działaniu obniżającym nastrój, pretendującym do rozwoju pełnoobjawowej depresji. Do przykładowych leków mogących wywoływać depresje zalicza się (źródło 3):

• leki hipotensyjne, w tym głównie beta-blokery;
• lewodopa;
• indometacyna;
• izotretynoina;
• preparaty glikozydów naparstnicy.

Czy niewłaściwa dieta może powodować depresje?

Czy dieta ma wpływ na ryzyko rozwoju depresji? Jak się okazuje, przewlekły niedobór składników odżywczych, takich jak tryptofan, witamina B12, kwasy Omega, magnez i cynk może prowadzić do choroby psychicznej i rozwoju objawów depresji (źródło 4). Sposób odżywiania się ma kluczowe znaczenie nie tylko dla naszego zdrowia fizycznego, ale także może wpływać na nasz nastrój. Niewłaściwa dieta może sprawić, że z czasem zachorujemy, a w naszym życiu będą występowały epizody depresji.

Objawy depresji

Jak rozpoznać depresję? Otóż, przeważnie diagnoza depresji następuje w wywiadzie lekarskim, podczas którego pacjent ujawnia dręczące go objawy. Bywa też tak, że myśli samobójcze, które mogą występować w trakcie choroby i wynikająca z nich próba samobójcza, prowadzą do rozpoznania ciężkiego epizodu depresji.

Czasami objawy depresji są na tyle silne, by uniemożliwiać choremu normalne funkcjonowanie. Warto z góry zaznaczyć, że niekiedy depresja bywa objawem innej ciężkiej choroby psychicznej, jaką jest choroba afektywna dwubiegunowa.

Wczesne objawy depresji obejmują ciągłe uczucie zmęczenia, zarówno fizycznego, jak i psychicznego. Do pierwszych objawów depresji należą również smutek i problemy ze snem. Choć tego rodzaju objawy depresji warto pilnie skonsultować z lekarzem, bywa, że są one lekceważone, co z czasem może prowadzić do ciężkiej postaci depresji. Warto z góry zaznaczyć, że do psychicznych objawów depresji zazwyczaj szybko dołączają objawy somatyczne, a połączenie tych wszystkich symptomów może zamienić życie chorego w istne piekło na ziemi.

Typowym objawem depresji, również wczesnym, jest apatia i brak zainteresowania tym, co dzieje się wokół nas. Do pierwszych symptomów choroby zalicza się także spadek nastroju. W zależności od stopnia nasilenia depresji, chorobie mogą towarzyszyć też poważniejsze symptomy, takie jak lęki o różnej skali nasilenia. Zaburzenia lękowe silnie utrudniają, a w niektórych przypadkach nawet uniemożliwiają normalne funkcjonowanie w społeczeństwie i wykonywanie codziennych obowiązków. Niepokój może pojawiać się znienacka, bez wyraźnej przyczyny zewnętrznej. Poczucie zagrożenia i nieustanna walka z lękiem mogą powadzić do myśli samobójczych (źródło 5).

Co istotne, skala depresji, czyli jej intensywność, a także czas trwania objawów depresji zależy nie tylko od wybranej metody leczenia i jej skuteczności, ale również od sytuacji emocjonalnej i środowiskowej pacjenta, a także od tego, czy chory skrupulatnie przestrzega wszystkich zaleceń lekarza prowadzącego.

Reasumując, najważniejsze objawy depresji to: ciągłe uczucie zmęczenia, smutek, apatia, brak zainteresowania otaczającym nas światem, poczucie zagrożenia, stany lękowe. Tak czy inaczej, zdiagnozować depresję musi specjalista.

Czy depresja prowadzi do agresji?

Nieumiejętność zapanowania nad nieustannym poczuciem zagrożenia i dręczącym pacjenta lękiem, przeplatająca się z apatią, sprzyja wybuchom złości i agresji. W wielu przypadkach agresja może przybrać również formę fizyczną, gdyż chory na depresję może odczuwać niezwykle silną potrzebę rozładowania nagromadzonego napięcia. Bywa też tak, że ofiarą własnej agresji pada sam chory. Ten rodzaj depresji - tak zwana depresja agitowana - wiąże się z wysokim ryzykiem samookaleczeń i samobójstw.

Psychiczne objawy depresji

Depresja może przebiegać bardzo różnie. Czasami chorzy funkcjonują z pozoru normalnie przez całe lata, odczuwając w głębi serca, że jednak coś jest z nimi nie tak. Gdy depresja nie osiąga momentu krytycznego, skłaniając pacjenta do szukania pomocy u specjalisty, choroba działa w ukryciu.

Do psychicznych objawów depresji należą:

• obniżenie nastroju;
• lęk;
• ciągłe zamartwianie się;
• spadek koncentracji;
• apatia;
• poczucie winy;
• wyrzuty sumienia;
• brak zainteresowań tym, co wcześniej sprawiało nam radość;
• myśli o śmierci, samobójstwie, tendencje samobójcze, chęć samookaleczania się;
• niska samoocena;
• spadek odczuwanej przyjemności z życia seksualnego;
• dobowe wahania nastroju – człowiek chorujący na depresję z reguły najgorzej czuje się rano, nieco lepiej wieczorem.

Fizyczne objawy depresji

Z danych statystycznych wynika, iż 30-60 proc. pacjentów, u których rozpoznano epizod depresji, cierpi z powodu dolegliwości bólowych o różnym nasileniu i charakterze. Czy zatem depresja może odpowiadać za ból pleców, czy też ból głowy? Otóż, w rzeczywistości ból pleców może mieć różne przyczyny. W niektórych przypadkach może on jednak stanowić wyraźny objaw nierozpoznanej depresji. Okazuje się bowiem, że różnego rodzaju i intensywności bóle pleców mogą jak najbardziej wynikać ze stresu psychicznego. Badanie z roku 2017, przeprowadzone przez kanadyjskich studentów, wykazało związek między depresją, a reakcją zapalną organizmu (źródło 6). Ponieważ zazwyczaj dzieje się tak, że fizyczne objawy depresji pojawiają się wraz z symptomami psychicznymi, do kolejnych, często bagatelizowanych objawów depresji, zalicza się bóle głowy i brzucha, a także nerwobóle umiejscowione w różnych częściach ciała. Do fizycznych objawów depresji zależą również zaburzenia pracy układu trawiennego, prowadzące do zaparć lub biegunek.

Somatyczne objawy depresji obejmują:

• częste bóle głowy;
• arytmie serca;
• nerwobóle zlokalizowane w różnych częściach ciała;
• ból brzucha;
• ból karku;
• zaburzona praca układu pokarmowego;
• zaburzenia łaknienia;
• zaburzenia snu;
• zaburzenia seksualne;
• zaburzenia cyklu miesiączkowego.

Odczuwanie bólu w efekcie depresji znacząco może utrudniać jej leczenie. Jak się bowiem okazuje, im silniejsze jest odczuwanie bólu w trakcie epizodu depresji, tym mniejsza jest szansa na uzyskanie odpowiedzi na przepisane przez specjalistę leki przeciwdepresyjne oraz poprawę funkcjonowania pacjenta. Na dodatek, utrzymywanie się bólu po uzyskaniu remisji depresji, znacznie zwiększa ryzyko kolejnych nawrotów choroby (źródło 7 ). W przypadkach pacjentów odczuwających ból w ramach objawów depresji, nierzadko zdarza się, że nawet po ewidentnej remisji, objawy depresji nawracają.

Stopnie nasilenia depresji

Stany depresyjne mogą mieć różny przebieg i nasilenie. Łagodna depresja może częściowo utrudniać, choć nie uniemożliwiać, wykonywania codziennych zadań i pełnienia ról społecznych. Osoby z łagodną depresją mogą z pozorów uchodzić za psychicznie zdrowe, choć one same z własnej woli ukrywają swoje dolegliwości i wewnętrzne cierpienie, a „bycie w dobrej formie” bywa kosztowną emocjonalnie postawą. Z drugiej zaś strony, ciężkie epizody depresji mogą skutecznie uniemożliwiać normalną codzienną aktywność.

Ciężkie epizody depresji mogą obejmować urojenia, czyli nieprawdziwe i niezwykle silne przekonania o faktach, takich jak zbrodnia, materialna ruina, nieuleczalna choroba. Oprócz urojeń, w przypadku ciężkiej depresji mogą występować omamy, np. wewnętrzne głosy namawiające chorego do targnięcia na własne życie. W ciężkich epizodach depresji mogą pojawiać się tak zwane osłupienia, czyli zahamowania ruchowe i kompletne przerwanie kontaktu z otoczeniem.

Depresja endogenna

Depresja endogenna to zespół silnych zaburzeń emocjonalnych oraz myślenia, uwarunkowanych biologicznie i wynikających z nieprawidłowego funkcjonowania organizmu, głównie układu nerwowego oraz układu hormonalnego. Z tego powodu, w odróżnieniu od depresji egzogennej – czyli takiej, która wywodzi się z przyczyny zewnętrznej - ta odmiana depresji nazywana jest wewnątrzpochodną (przedrostek endo wywodzi się z greki i oznacza „wewnętrzny”). W przypadku tego rodzaju depresji występują głównie charakterystyczne dla tej choroby objawy, takie jak się obniżenie nastroju, zaburzenia lękowe, nieustanne poczucie zagrożenia, zaburzenie rytmu okołodobowego w postaci bezsenności lub nadmiernego uczucia zmęczenia, obniżenie napędu psychoruchowego, w tym spowolnienie ruchowe, utrata energii i siły.

Depresja lękowa

Depresja lękowa, zwana też agitowaną, jest bardzo uciążliwą dla pacjenta odmianą depresji. W przypadku depresji lękowej, głównymi objawami są stany lękowe o różnym nasileniu. Osoby cierpiące na depresję lękową żyją w ciągłym strachu, a ich życiem dominuje poczucie zagrożenia. Z tej sytuacji, która dla chorego bywa emocjonalnie nie do zniesienia, wynika silne napięcie psychiczne oraz pobudzenie psychoruchowe. Do objawów depresji lękowej zalicza się podwyższone w stosunku do innych typów depresji ryzyko podejmowania prób samobójczych, jako wyzwolenia z nieznośnego stanu emocjonalnego. W przypadku rozpoznania depresji lękowej niezbędne jest i pilne podjęcie właściwego leczenia.

Depresja poporodowa

Na co wskazuje sama nazwa tej choroby, depresja poporodowa występuje u kobiet wkrótce po porodzie i zazwyczaj nie ma żadnej innej ewidentnej przyczyny. Wczesne symptomy depresji poporodowej mogą występować pomiędzy pierwszym a szóstym miesiącem po narodzinach dziecka. Czas trwania depresji poporodowej może być bardzo zróżnicowany. Choroba może trwać zarówno kilka tygodni, jak i niestety ciągnąć się przez wiele miesięcy. Choć w przypadku łagodnego przebiegu choroby wystarczy wsparcie ze strony rodziny, w niektórych okolicznościach może okazać się niezbędna opieka psychiatryczna. Należy zaznaczyć, iż depresja poporodowa negatywnie wpływa nie tylko na matkę, ale miewa również pośredni wpływ zarówno na dziecko, jak i na partnera.

Depresja maskowana

Depresja maskowana (źródło 8), czyli atypowa lub wegetatywna, to choroba, w której klasyczne objawy depresji zostają przysłonięte przez grupę pozornie zupełnie innych symptomów, często typowo somatycznych, takich jak bóle głowy, bóle brzucha, problemy ze strony układu trawiennego.

Charakterystyczny w przebiegu depresji maskowanej jest fakt, iż symptomy pod postacią obniżonego nastroju, zmniejszonej energii oraz niemożności czerpania radości z okoliczności, które wcześniej ją nam przynosiły, są mało wyraźne lub wcale nie występują. Na pierwszym planie pojawiają się tutaj objawy, taki jak problemy ze snem, epizody lękowe, różnego rodzaju dolegliwości fizyczne, włącznie z zespołami bólowymi. Czasami depresja maskowana może zwiastować klasyczny epizod depresyjny lub stanowi fazą „zejściową” choroby, czyli taką, która wciąż utrzymuje się po ustąpieniu typowych objawów depresji.

Metody leczenia depresji

Depresję należy niezwłocznie leczyć pod okiem specjalisty. Jeśli pacjent ma depresję, potwierdzoną diagnozą lekarską, wówczas można podjąć leczenie najwłaściwsze dla danego przypadku. Nieleczona depresja może być przyczyną niepotrzebnego cierpienia wewnętrznego i fizycznego, a na dodatek może poważnie zagrażać życiu chorego. Nawet w przypadku podjęcia właściwego leczenia, każde nasilenie objawów depresji powinno być pilnie omówione z lekarzem prowadzącym.

Do głównych metod leczenia depresji należą farmakoterapia i psychoterapia. W zależności od nasilenia depresji, leczenie może obejmować psychoterapię, przyjmowanie leków, jak również kombinację obu tych metod. Łagodna postać depresji może być skutecznie leczona wyłącznie z zastosowaniem psychoterapii, natomiast w przypadku umiarkowanej i ciężkiej depresji konieczne okazuje się podawanie leków psychiatrycznych – czyli farmakoterapia. Warto tutaj zaznaczyć, że nie każdy lek na depresję przynosi oczekiwane rezultaty. Dlatego czasami konieczne okazuje się dobranie odpowiedniego remedium metodą prób i błędów. Co dodatkowo może utrudniać wybór właściwego dla danego pacjenta leku, to fakt, iż preparaty antydepresyjne zazwyczaj zaczynają przynosić efekty po kilku tygodniach regularnego stosowania.

Jeśli chodzi o psychoterapię, to dużym stopniem skuteczności w leczeniu depresji cieszy się obecnie psychoterapia poznawczo-behawioralna. Podobnie dobre rezultaty przynoszą inne formy psychoterapii, takie jak przykładowo terapia psychodynamiczna i terapia interpersonalna.

Test na depresję

Czy można samodzielnie wstępnie rozpoznać depresję? Czy to w ogóle możliwe? Otóż, rozpoznanie depresji nie jest łatwym zadaniem, dlatego diagnozę choroby trzeba pozostawić specjalistom. Pomocny we wstępnym i orientacyjnym rozpoznaniu depresji może okazać się test na depresję, który można przeprowadzić anonimowo online - tak zwany test Becka.

Uzupełnienie tematu

Interesującym uzupełnieniem tematu, niekoniecznie nawiązującym bezpośrednio do depresji, jest kwestia wahań nastroju u osób inteligentnych, która również może mieć związek z ich podatnością na depresję. Badania opublikowane w 2015 roku na łamach British Journal of Psychiatry dowiodły, że dzieci z najwyższym ilorazem inteligencji, po osiągnięciu dorosłości, były znacznie bardziej narażone na występowanie objawów charakterystycznych dla choroby afektywnej dwubiegunowej. Jak zauważył autor badań, Daniel Smith, potencjalny biologiczny związek pomiędzy wysoką inteligencją a takimi zaburzeniami wymaga dalszych badań, choć wahania nastroju nie zawsze muszą przyjmować formę patologiczną. W wielu przypadkach mogą być po prostu cechą charakterystyczną osób inteligentnych, która niekoniecznie wymaga interwencji medycznej. Więcej na ten temat można przeczytać w sekcji Wahania nastroju u osób inteligentnych.

Bibliografia:

1. Medicover - Przyczyny depresji. Co powoduje zaburzenia depresyjne?
2. Nutricia - Zależności między depresją a chorobą Alzheimera;
3. Aptekarz - Które leki na receptę mogą powodować depresję oraz obniżenie nastroju?
4. Zdrowe Pasje - Depresja - 5 składników odżywczych, których niedobór może powodować depresję i stany lękowe!
5. ABC Zdrowie - Pierwsze oznaki depresji - jak je rozpoznać?
6. Radio Zet - 7 objawów, które dowodzą, że depresja jest nie tylko „w głowie”;
7. Centrum Dobrej Terapii - Depresja a dolegliwości bólowe;
8. Medycyna Praktyczna - Depresja maskowana.