Jedzenie jak narkotyk - 10 najbardziej uzależniających pokarmów

Paradoksalnie, pomimo panującego w wielu zakątkach świata głodu, otyłość jest obecnie problemem zdecydowanie globalnym. Czy uzależnianie się od niektórych pokarmów może być jednym z głównych czynników sprzyjających przejadaniu się? Otóż okazuje się, że jak najbardziej!

Najnowsze badania naukowe wyraźnie sugerują, iż około jedna piąta światowej populacji może być silnie uzależniona od jedzenia, lub wykazywać zachowania żywieniowe noszące cechy poważnego uzależnienia. Odsetek ten okazuje się być najwyższy wśród osób wyraźnie otyłych, co potwierdzałoby związek tej przypadłości z uzależnieniem od jedzenia. Może wydawać się to niewiarygodne, ale nauka potwierdza, iż uzależnienie od żywności cechuje się mechanizmami bardzo podobnymi do tych, jakie występują u osób uzależnionych od alkoholu, niektórych leków, bądź nielegalnych substancji. Osoby uzależnione od jedzenia czują tak silny pociąg do niektórych pokarmów, że nie są w stanie oprzeć się pokusie spożywania ich w niezdrowym nadmiarze. Jest to silniejsze od nich i dlatego w takich przypadkach samo postanowienie przejścia na dietę nie jest rozwiązaniem. Tutaj okazuje się niezbędna umiejętność samokontroli, a w cięższych przypadkach pomoc psychoterapeuty.

• Jedzenie jak narkotyk - Czy można się uzależnić od jedzenia?
• Jedzenie jak narkotyk - Jak kontrolować apetyt?
• Jedzenie jak narkotyk - Żywność, która uzależnia
• Jedzenie jak narkotyk - Najbardziej uzależniające pokarmy

Czy naprawdę można się uzależnić od jedzenia?

Jedzenie, podobnie jak wiele nielegalnych substancji odurzających, stymuluje układ nagrody w naszym mózgu, dzięki czemu pokarm staje się źródłem przyjemności.

Dopamina jest dobrze zbadanym neuroprzekaźnikiem, który w dużym stopniu reguluje nasze emocje i motywację do działania. Uwolnienie dużych dawek dopaminy to sposób, w jaki mózg wynagradza nas za angażowanie się w zachowania niezbędne do podtrzymywania nas przy życiu, takie jak jedzenie i seks (źródło 1). Dlatego też przeważnie uwielbiamy zarówno jeść, jak i kochać się. Okazuje się, że układ dopaminowy może być dla nas zgubną pułapką, gdyż dająca przyjemność dopamina jest uwalniana również wówczas, gdy robimy "niedobre" rzeczy, czyli takie, które długoterminowo nie są korzystne dla naszego zdrowia. Osoby uzależnione od narkotyków sięgają po nielegalne substancje właśnie dlatego, iż układ nagrody na nie reaguje, a w efekcie ich zażywania uwalniana jest dopamina. Dokładnie ten sam mechanizm dotyczy osób uzależnionych od jedzenia. Uzależnienie od żywności to w rzeczywistości tak zwane uzależnienie od zachodzącego w mózgu procesu. Jeszcze inne uzależnienia procesowe, oprócz narkotyków i jedzenia, obejmują kompulsywny hazard i seks.

Gdy spożywasz Twoje ulubione potrawy, mózg produkuje dopaminę, a jej działanie sprawia, że doświadczasz satysfakcjonującego poczucia przyjemności. Przy najbliższej okazji postaraj się rozpoznać procesy zachodzące w Twoim umyśle, gdy będziesz spożywał potrawy, za którymi przepadasz. Prawda jest taka, że szybko uczysz się kojarzyć tę przyjemność z jedzeniem, które właśnie zjadłeś, a to zdaje się być jedyną drogą do jeszcze większej przyjemności w przyszłości. Niestety z czasem zwykłe przyjemności (takie jak rozmowa z przyjaciółmi) tracą swoją pierwotną moc w porównaniu z nagrodą, jaką otrzymujesz z jedzenia. Ale ostatecznie jedzenie przyczynia się do coraz to mniejszego wzrostu poziomów dopaminy. Co gorsza, z czasem odczuwasz coraz to większy stres i przygnębienie, co tylko sprawia, że chcesz jeść coraz więcej, aby poczuć się lepiej. Tworzy się błędne koło, które wygląda dokładnie tak samo, jak w przypadku uzależnienia od nielegalnych substancji, bądź alkoholu. Na pewnym etapie rozwoju uzależnienia bardzo trudno jest kontrolować spożywanie niektórych pokarmów.

Jak zapanować nad silną pokusą przejadania się?

Zapanowanie nad pokusą zajadania się ulubionymi przysmakami może być bardzo trudne. Istnieją jednak sprawdzone metody, które mogą okazać się pomocne w najtrudniejszych chwilach słabości. Przede wszystkim unikaj wskazówek środowiskowych. Co to oznacza? Dla osób uzależnionych od alkoholu i narkotyków, oznacza to trzymanie się z dala od barów, w których pijali alkohol, lub osób, z którymi zażywały narkotyki. Jeśli masz problem z jedzeniem, może to oznaczać konieczność omijania miejsc, w których przeważnie kupujesz ulubione produkty spożywcze, lub wyłączenie telewizora, gdy zobaczysz reklamy tych produktów.

Zwiększ rozpoznawalność codziennych, przyjemnych, a zarazem zdrowych czynności. Z czasem możesz ponownie skalibrować swój mózg, aby po raz kolejny czerpać prawdziwą satysfakcję z okoliczności sprzyjających zdrowiu, takich jak spacer na świeżym powietrzu, bądź spędzanie czasu z przyjaciółmi. Naucz się panowania nad negatywnymi uczuciami i stresem. Uzależnienie może sprawiać, że poczujesz się kiepsko, właśnie po to, abyś szukał przyjemności w jedzeniu. Możesz jednak przeprogramować swój mózg, wzmacniając ścieżki zadowolenia i samokontroli, np. poprzez praktykę duchową, medytację, ćwiczenia oddechowe i popularne techniki relaksacyjne. Z czasem możesz uwolnić się od nałogu i odzyskać umiejętność delektowania się rzeczami, które są dla Ciebie dobre.

Żywność, która uzależnia

W rzeczywistości osoby silnie uzależnione od jedzenia zgłaszają, że nie są w stanie kontrolować spożycia niektórych pokarmów. Jednak ludzie nie uzależniają się od jedzenia od tak!

Pomimo, iż główną rolę w rozwoju uzależnienia od jedzenia odgrywa psychika, to naukowo potwierdzonym faktem jest to, iż niektóre pokarmy znacznie częściej wywołują objawy uzależnienia, niż inne. Naukowcy z Uniwersytetu w Michigan dokładnie przyjrzeli się zagadnieniu odżywiania o znamionach uzależnienia (źródło 2). W tym celu przeprowadzono badania z udziałem 518 osób. Jako odniesienie wykorzystali skalę uzależnienia od żywności Yale (YFAS). Jest to najczęściej stosowane narzędzie do oceny poziomu uzależnienia od jedzenia. Uczestnikom eksperymentu została wręczona lista 35 produktów spożywczych, zarówno przetworzonych, jak i nieprzetworzonych. Osoby badane oceniły prawdopodobieństwo wystąpienia problemów z każdym z 35 pokarmów w skali od 1 (nie uzależniające) do 7 (skrajnie uzależniające). W tym nowatorskim badaniu u niemalże 10 procent uczestników zostało rozpoznane pełne uzależnienie od jedzenia! Znaczna część uczestników - ponad 90 procent osób - wykazywało zachowania żywieniowe o znamionach uzależnienia w stosunku do niektórych produktów spożywczych. Uczestnicy oznajmili, iż wielokrotnie mieli ochotę przestać je jeść, ale nie byli w stanie podjąć się tego wyzwania.

10 najbardziej uzależniających produktów spożywczych

Które pokarmy uzależniają nas najbardziej? Większość pokarmów ocenionych jako silnie uzależniające to żywność przemysłowo przetworzona. Są to zazwyczaj produkty bogate w cukier (który sam w sobie działa jak narkotyk), lub/oraz tłuszcz. Liczba przy każdym produkcie to średnia ocena uzyskana w wyżej wspomnianym badaniu, w skali od 1 (wcale nie uzależniający) do 7 (skrajnie uzależniający).

• pizza (4.01);
• czekolada (3.73);
• chipsy (są rakotwórcze) (3.73);
• ciasteczka (3.71);
• lody (niektóre mogą by rakotwórcze) (3.68);
• frytki (3.60);
• cheeseburgery (3.51);
• napoje gazowane (powodują ciężkie choroby) (niedietetyczne) (3.29);
• ciasto (3.26);
• ser (niektóre odmiany mogą powodować raka) (3.22).

Bibliografia:1 – Psychology Today – Food Addiction Is Not About Willpower; 2 – US National Library of Medicine – The prevalence of food addiction as assessed by the Yale Food Addiction Scale: a systematic review.