Groźne skutki niewyspania

Zdrowy sen jest podstawą prawidłowego funkcjonowania organizmu, a co za tym idzie również wydajnej pracy, szybkiego uczenia się, zachowania dobrego zdrowia i samopoczucia. Już jedna nieprzespana noc niesie za sobą poważne konsekwencje, odczuwalne potem przez cały dzień, a kilka takich nocy z rzędu może być poważnym zagrożeniem dla zdrowia, a nawet życia. Współcześnie wciąż rosnąca liczba osób boryka się z problemem bezsenności. Powodów tego zjawiska może być wiele, na przykład dolegliwości zdrowotne. Jednak w obecnych czasach pogoń za karierą i pieniądzem, stająca się priorytetem dla coraz większej części społeczeństwa, również mogą być źródłem problemu - ciągły stres, pośpiech i brak czasu przyczyniają się do coraz częstszego zarywania nocy. Niestety ta droga na dłuższą metę okazuje się zgubną, gdyż zaniedbywanie higieny snu i niedostateczna ilość wypoczynku mocno odbija się na zdrowiu i efektywności pracy – w ten sposób powstaje błędne koło, z którego nie jest łatwo wyjść. Dlaczego wysypianie się jest takie ważne? Jakie mogą być przyczyny bezsenności i zaburzeń snu? Jakie skutki niesie za sobą chroniczny brak snu? Odpowiedzi na te i wiele innych pytań, związanych z tym tematem, znajdziesz w tym artykule – czytaj dalej!

Czym jest sen i dlaczego jest nam tak potrzebny?

Sen jest jedną z najbardziej podstawowych potrzeb człowieka, równie ważną, jak dostarczanie pożywienia czy oddychanie. Śpiąc średnio po 8 godzin dziennie, przesypiamy jedną trzecią życia. To ogromna ilość czasu, którą, wydawać by się mogło, że marnujemy, jednak to nieprawda. To, że aż tyle czasu musimy poświęcić na sen, świadczy tylko o tym, jaki jest istotny. To nie tylko zwykły odpoczynek, a to, że mózg w tym czasie nie pracuje, również jest mitem.

To jeden z najtrudniejszych do zbadania procesów i wielu kwestii, dotyczących snu, jeszcze nie wyjaśniono, jednak pewne jest, iż jest on niezbędny do funkcjonowania. Podczas snu zachodzi wiele procesów odtwarzających i przetwarzających, a to znaczy, że utrwalają się przyswojone w ciągu dnia informacje i zdarzenia – wspomnienia przenoszone są z pamięci krótko- do długotrwałej. Odpowiednia ilość snu to podstawa do efektywnego zapamiętywania i uczenia się, a także prawidłowego przeprowadzania wielu różnych procesów biologicznych w organizmie.

Odpowiedni sen jest bazą do zachowania dobrego zdrowia zarówno na podłożu fizycznym, jak i psychicznym. Kiedy śpimy, nasz organizm nieustannie pracuje – wciąż działają między innymi układ pokarmowy, krwionośny, oddechowy, nerwowy. Ponadto zachodzą procesy naprawcze – regeneracja komórek, która wymaga równie dużej ilości tlenu i glukozy, co w ciągu dnia.

Oczywiście nie ma ściśle określonej, idealnej długości wartościowego snu, ponieważ każdy jest inny i zależy to po części od indywidualnych predyspozycji, ale jednak tylko po części. Istnieje bowiem fizjologiczna granica minimalnej długości snu, poniżej której żaden ludzki organizm nie otrzyma dostatecznej ilości odpoczynku, a wynosi ona 6 godzin. Długość snu zależy też w dużej mierze od wieku. Istnieją ustalone normy, ile snu potrzebujemy na poszczególnych etapach rozwoju:

• noworodki - od 14 do 17 godzin;
• niemowlęta - od 12 do 15 godzin;
• dzieci do drugiego roku życia – od 11 do 14 godzin;
• dzieci w wieku przedszkolnym – od 10 do 13 godzin;
• dzieci w wieku 6-13 lat – od 9 do 11 godzin;
• młodzież w wieku 14-17 lat – od 8 do 10 godzin;
• młodzież i dorośli od 18. do 65. roku życia – od 7 do 9 godzin;
• osoby powyżej 65. roku życia – od 7 do 8 godzin.

Niedobór snu i jego konsekwencje

Bezsenność w XXI wieku stała się już epidemią. Zaburzenia snu dotykają coraz szerszego grona osób. Choć większą część tej grupy stanowią z reguły osoby po 40. roku życia, gdyż wiąże się to z naturalnym spadkiem poziomu melatoniny, na problem ten skarżą się coraz to młodsze osoby. Niedosypianie niesie ze sobą poważne konsekwencje, często długotrwale odbijające się na zdrowiu zarówno fizycznym, jak i psychicznym.

Skutki braku snu

Skutków niewysypiania się jest naprawdę wiele i nie tylko mowa tu o zwykłym zmęczeniu czy bólach głowy. Brak snu może przyczynić się do trwałych uszczerbków na zdrowiu.

Jakie są skutki chronicznego niewysypiania się?

• spadek odporności – niedostateczna ilość snu negatywnie wpływa na regenerację układu odpornościowego, przez co wydłuża się czas powrotu do zdrowia podczas choroby;
• zaburzenia hormonalne – między innymi niedobór snu może spowodować zaburzenia produkcji hormonu wzrostu u dzieci;
• migreny i bóle głowy;
• przyrost masy ciała i otyłość – bezsenność może powodować trudności z utrzymaniem prawidłowej wagi, gdyż sen reguluje również poziom hormonów kontrolujących głód (leptyny i greliny), a więc nie dosypiając, mamy większy apetyt i skłonności do podjadania;
• problemy z sercem i większe ryzyko zawału – sen ma wpływ na ciśnienie krwi, a więc zbyt mała jego ilość powoduje podwyższenie akcji serca, co zwiększa szanse wystąpienia chorób układu sercowo-naczyniowego;
• większe ryzyko cukrzycy typu 2 – niewysypianie się może spowodować nadprodukcję insuliny, co skutkuje większym prawdopodobieństwem wystąpienia tej choroby;
• zaburzenia układu nerwowego i większe ryzyko chorób psychicznych – brak snu ma zgubny wpływ na psychikę i funkcjonowanie układu nerwowego, długotrwały niedobór snu skutkuje problemami z pamięcią, trudnościami z przyswajaniem nowych informacji i bodźców, problemami z koordynacją ruchową i opóźniony czas reakcji, a ponadto wpływa negatywnie na nastrój, logiczne myślenie, koncentrację i decyzyjność, a w najgorszych wypadkach może powodować paranoję i halucynacje przypominające schizofrenię. Osoby, które śpią za mało, są bardziej narażone na choroby psychiczne, takie jak depresja, a także mają większe skłonności do myśli samobójczych.

Oprócz długotrwałego niedoboru snu, w postaci zbyt małej ilości przespanych godzin na dobę, bardzo niebezpieczne jest całkowite unikanie snu już nawet przez 24 godziny. Zbyt długi czas bez odpoczynku może pozostawić permanentne uszkodzenia organizmu. Takie unikanie snu może być niebezpieczne nie tylko dla danej osoby, ale również dla osób trzecich, gdyż może stanowić zagrożenie, na przykład prowadzenie w tym stanie samochodu. Zobaczmy, co się dzieje z organizmem kolejno po 24, 48 i 72 godzinach braku snu.

Po 24 godzinach

Już po jednej nieprzespanej nocy odczuwalne będą skutki braku snu, a odczuwalne objawy są konsekwencją prób oszczędzania energii, podejmowanych przez mózg. Po tym czasie pojawią się między innymi problemy z koordynacją ruchową i pamięcią, silne bóle głowy, zmęczenie i senność, napięcie mięśni, a także większa podatność na stres i drażliwość.

Po 48 godzinach

Po dwóch dobach bezsenności wszystkie objawy się nasilają. Słabną również funkcje poznawcze i możliwość podejmowania racjonalnych decyzji. Zmęczenie jest tak intensywne, że mózg wkracza co jakiś czas na krótko w momenty nieświadomości.

Po 72 godzinach

Gdy bezsenność trwa trzy dni i dłużej, objawy stają się coraz bardziej intensywne. Zmęczenie osiąga stopień ekstremalny, a problemy z pamięcią stają się coraz poważniejsze. Osoba, która tak długo unika snu, odczuwa dodatkowo znaczne pogorszenie nastroju i ma problemy w komunikacji z innymi. Mogą pojawić się również paranoja i halucynacje.

Co może powodować brak snu?

Czynników, które mogą prowadzić do zaburzeń snu, jest wiele. Często wynika to z zawodu, który dana osoba wykonuje, jak na przykład pracownicy medyczni, którzy mają nawet kilka dyżurów z rzędu. Również w innych zawodach można spotkać się z coraz częstszą tendencją do pracy po godzinach i zarywania nocy, na przykład z powodu nadmiaru zleceń. Przyczyną bezsenności często jest także zła organizacja czasu w ciągu dnia i odkładanie obowiązków na ostatnią chwilę lub po prostu nieodpowiednia higiena snu. Również silny stres, czy obecne problemy życiowe, mogą stanowić przyczynę bezsenności.

Jednak nie tylko czynniki zewnętrzne mogą powodować bezsenność. Kłopoty ze snem mogą mieć również podłoże zdrowotne. Zaburzenia neurologiczne, depresja czy stany lękowe, często wiążą się z zaburzeniami snu. Również jedną z częstszych przyczyn zdrowotnych jest obturacyjny bezdech senny, który objawia się między innymi silnym zmęczeniem, bólami głowy oraz przede wszystkim chrapaniem i powtarzającymi się epizodami zatrzymania oddechu w trakcie snu. Można jednak walczyć z tym schorzeniem poprzez terapię CPAP, w której liderem jest firma ResMed.

Podsumowanie

Brak snu jest problemem dotykającym coraz większej części społeczeństwa. Wraz z rosnącym tempem życia, śpimy coraz mniej, a tym samym odczuwamy objawy, wynikające z niedoboru odpoczynku i regeneracji. Skutki tego mogą być bardzo dotkliwe i długofalowe, dlatego warto zastanowić się nad przyczyną problemu i podjąć odpowiednie kroki w walce z bezsennością.