Czystek - Zioło o wyjątkowych właściwościach

Spis treści

Czystek to odmiana botaniczna, należąca do rodziny czystkowatych. Istnieje około 50 gatunków i mieszańców tej rośliny, a niektóre z nich wykazują naukowo potwierdzone właściwości lecznicze. To bardzo popularna roślina w krajach śródziemnomorskich, a w Polsce, poza wyjątkiem jaki stanowi Posłonek, czystek spotykany jest głównie w uprawach. Gatunek ten cechuje się bardzo wysoką zawartością polifenoli, których dobroczynne działania potwierdza nauka. Najnowsze badania potwierdzają silne działanie antywirusowe niektórych odmian tej rośliny.

Swoje działanie lecznicze czystek zawdzięcza głównie zawartości wysokiej jakości polifenoli. Głównym zadaniem tych antyoksydantów w ludzkim organizmie jest neutralizacja wolnych rodników, przyczyniających się do rozwoju wielu rozmaitych – w tym także poważnych – dolegliwości zdrowotnych, w tym także chorób nowotworowych. Antyoksydanty obecne we wspomnianym ziele pobudzają pracę układu odpornościowego, wspierając go walce z drobnoustrojami. Ponadto, same w sobie wykazują potwierdzone właściwości przeciwbakteryjne.

Historia i pochodzenie czystka

Czystek (łac. Cistus) to roślina o bogatej historii, której właściwości lecznicze znane są od tysięcy lat. Wywodzi się z obszarów basenu Morza Śródziemnego, gdzie od wieków był wykorzystywany zarówno w medycynie ludowej, jak i w rytuałach religijnych. Jego popularność szczególnie widoczna była w starożytnej Grecji, Rzymie oraz na Bliskim Wschodzie. Już w czasach antycznych czystek ceniono za jego działanie przeciwzapalne, antyseptyczne oraz wspomagające leczenie infekcji. Jednym z pierwszych zastosowań czystka było pozyskiwanie labdanum – lepkiej żywicy z liści i gałązek rośliny. Labdanum służyło jako składnik kadzideł, maści leczniczych oraz perfum. W średniowieczu czystek nadal odgrywał ważną rolę w medycynie, gdzie stosowano go głównie do leczenia ran, chorób skóry oraz do wzmacniania odporności.

Dziś czystek jest szczególnie popularny w krajach takich jak Grecja, Turcja czy Hiszpania, gdzie często wykorzystuje się go jako składnik naparów ziołowych. W Polsce zyskał na popularności stosunkowo niedawno, wraz z rosnącym zainteresowaniem naturalnymi metodami wspierania zdrowia i medycyną roślinną. Dzięki swoim wyjątkowym właściwościom antyoksydacyjnym i przeciwzapalnym, czystek stał się cenionym ziołem w profilaktyce zdrowotnej i fitoterapii.

Czystek to bogactwo cennych polifenoli!

Polifenole to naturalne związki organiczne. Pod kątem działania antyoksydacyjnego, polifenole można porównać do wit. A, C i E. Pod tym względem porównujemy ja też do karotenoidów, które również — między innymi — zaliczamy do antyoksydantów. Polifenole mają właściwości przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe, przeciwgrzybiczne, ale nie tylko. Są w stanie znacznie spowolnić procesy starzenia się ludzkiego organizmu. Silnie wspierają układ odpornościowy w walce z groźnymi nowotworami. Skutecznie zakłócają procesy odpowiedzialne za zmiany nowotworowe. Polifenole przyczyniają się do ochrony układu krwionośnego człowieka. Zapobiegają zaburzeniom jego prawidłowego funkcjonowania. Spowalniają one również procesy miażdżycowe, ponieważ zapobiegają utlenianiu tak zwanego "złego" cholesterolu, co redukuje tworzenie się tak zwanej blaszki.

Regularne spożywanie substancji odżywczych bogatych w polifenole może być bardzo pomocne w utrzymaniu ludzkiego ciała w idealnej kondycji zdrowotnej przez długie lata. Obecnie wielu badaczy twierdzi, iż dbając o właściwy styl życia w oparciu o dotychczasową wiedzę z zakresu medycyny i zdrowego odżywiania, stosując dietę bogatą w polifenole, można utrzymać się przy zdrowiu przez 120 lat, a nawet dłużej. Czy to prawda? Czas pokaże.

Wolne rodniki to atomy, cząsteczki, lub jony odkładające się w ludzkim organizmie. Produkowane są w każdej komórce ciała podczas procesu oddychania komórkowego. Mogą one również powstawać w ludzkim organizmie wskutek spalania wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, lub pochodzić ze skażonego środowiska. Ponieważ na zewnętrznej orbicie wolne rodniki posiadają jeden niesparowany elektron, dążą one do przyłączenia, lub oddania tego elektronu. Utleniają każdy związek, z którym mają kontakt. Pomimo iż wolne rodniki mogą być przydatne organizmowi ludzkiemu do zwalczania chorobotwórczych bakterii i utleniania substancji toksycznych, to w nadmiarze są one dla nas bardzo niebezpieczne.

Skażone środowisko naturalne, mocno przetworzona żywność, a także ciągły stres przyczyniają się do masowego rozmnażania się wolnych rodników w naszych ciałach, stąd o ich nadmiar wcale nie jest trudno, a sprawia on, iż organizm zaczyna chorować. Wolne rodniki mogą przyczyniać się do powstawania bardzo ciężkich chorób.

Polifenole są skuteczne w walce z wolnymi rodnikami. Zapewniają ochronę organizmu przed stresem oksydacyjnym. Jest to stan, w którym ilość wolnych rodników rośnie zbyt szybko, by organizm mógł je skutecznie zwalczać.

Wiele pokarmów, napojów i ziół leczniczych, w tym także czystek, cechuje się właściwościami antyoksydacyjnymi. Naukowcy postanowili porównać kilka produktów spożywczych bogatych w polifenole, pod kątem ich wpływu na zdrowie. W 2000 r. eksperci z Instytutu LEFO (Lebensmittel — Kosmetika — Bedarfsgegenstände Innenraumluft) w Ahrensburg przeprowadzili badania, których celem było porównanie działania antyoksydacyjnego produktów spożywczych bogatych w polifenole, takich jak, między innymi: czystek, czerwone wino, czarna herbata, zielona herbata i różne soki owocowe, w tym sok z czarnego bzu.

Z przeprowadzonych wówczas doświadczeń jasno wynika, iż pod względem zawartości polifenoli i ich działania antyoksydacyjnego, czystek można postawić na bezwzględnie zwycięskiej pozycji. W tyle zostają nawet czerwone wino i wszelkie soki owocowe. W porównaniu z sokiem z czarnego bzu, czystek wykazał trzykrotnie wyższą skuteczność antyoksydacyjną.

Czystek — Na co pomaga?

W przypadku jakich problemów ze zdrowiem przychodzi z pomocą czystek? Jakie choroby można nim leczyć? Otóż, każdy przypadek jest inny. Dlatego też przed rozpoczęciem jakiejkolwiek kuracji na własną rękę, sposób leczenia powinien być omówiony z lekarzem prowadzącym. W niektórych przypadkach zioła mogą stanowić podstawę terapii, zaś w innych będą one pełnić funkcję wspomagającą leczenie. Z reguły jednak, zielarze zalecają przyjmowanie naparów, lub ekstraktu ze wspomnianej rośliny w przypadku następujących dolegliwości zdrowotnych:

• klasyczne przeziębienia;
• infekcje grypopodobne i grypa;
• zbyt wysoki poziom złych tłuszczy we krwi;
• zmiany skórne, takie jak trądzik;
• choroby układu krążeniowego;
• alergia;
• borelioza.

Choć z doświadczeń praktyki zielarskie wynika, iż czystek może mieć dość szeroki zakres zastosowań leczniczych, należy dodać, iż nie wszystkie one zostały naukowo potwierdzone. Nie powinno się zatem traktować tego zioła jak leku. W rzeczywistości nie należy oczekiwać, iż wspomniana roślina poradzi sobie z ciężką chorobą, jednak w niektórych przypadkach może w pewnym stopniu wspomagać leczenie. Dlatego też w przypadku jakichkolwiek problemów ze zdrowiem należy przestrzegać zaleceń lekarza!

Należy mieć na uwadze fakt, iż niektóre zioła mogą wchodzić w niebezpieczne interakcje z przyjmowanymi preparatami leczniczymi. Jednoczesne przyjmowanie leków i ziół może skutkować niemałym zagrożeniem dla naszego zdrowia. Niektóre rośliny mogą cechować się bardzo silnym działaniem, dlatego stosując je należy przestrzegać wszystkich zaleceń lekarskich. Decydując się na fitoterapię, innymi słowy lecząc się ziołami, szczególną ostrożność powinny zachować kobiety ciężarne i matki karmiące.

Czy czystek pomaga w przypadku boreliozy?

W sieci znajdziemy sporą ilość doniesień o dużej skuteczności czystka w walce z Boreliozą, którą można zarazić się np. od zainfekowanych bakterią Borrelia Burgdorferi kleszczy. Czy to prawda, że czystek ulecza z Boreliozy? W roku 2010 naukowcy z Uniwersytetu w Lipsku potwierdzili in vitro skuteczność olejku eterycznego konkretnej odmiany czystka – Cistus Creticus – wobec bakterii Borrelia Burgorferi, odpowiedzialnej za Boreliozę. Przypuszcza się, iż czystek może zwalczać Boreliozę, choć jak dotąd nie zostało to oficjalnie potwierdzone testami klinicznymi. Niemniej jednak, w serwisach społecznościowych można na dzień dzisiejszy znaleźć odnośniki do wielu dokumentów, w tym także ciekawe materiały wideo, udostępnione przez osoby rzekomo uleczone z Boreliozy za pomocą tego zioła.

Działanie antywirusowe – HIV i Filowirusy — przełomowe badania

Prestiżowy portal nature.com udostępnił niedawno artykuł, który jest wynikiem przełomowego eksperymentu naukowego. Okazuje się, że czystek wykazuje silne działanie przeciwwirusowe w odniesieniu do wirusa HIV oraz Filowirusów (grupa wirusów do której należy Ebola), co potwierdzają badania naukowe przeprowadzone w tym kierunku - Rebensburg, S. et al. Potent in vitro antiviral activity of Cistus incanus extract against HIV and Filoviruses targets viral envelope proteins. Sci. Rep. 6, 20394; doi: 10.1038/srep20394 (2016).

Wyniki przeprowadzonych doświadczeń są naprawdę imponujące. Okazuje się bowiem, iż ekstrakt z czystka (Cistus Incanus) łączy szerokie działanie przeciwwirusowe z niskim ryzykiem wystąpienia oporności wirusa. Mechanizm działania polega na blokowaniu wiązania wirusa do komórek pierwotnych poprzez selektywne ukierunkowanie wirusowych glikoprotein otoczki. W przeciwieństwie do zjawiska zaobserwowanego z zastosowaniem ekstraktu z czystka, gdy stosowane są inne substancje naturalnego pochodzenia o szerokim zakresie działania antywirusowego, ich celem stają się składniki komórek pierwotnych.

Ekstrakt z Czystka okazał się skuteczny wobec wyizolowanych w warunkach laboratoryjnych wirusów HIV-1, HIV-2, a także wobec innej, odpornej na wszelkie znane leki, jego odmiany. Przez 24 tygodnie trwania eksperymentu żaden wirus typu HIV nie okazał się odporny na działanie tego zioła. Szerokie i silne działanie przeciwwirusowe wspomnianego ekstraktu, wykazane w badaniach in vitro, sugeruje dalszą eksplorację preparatu oraz jego komponentów dla przyszłych nowatorskich rozwiązań antywirusowych.

Czystek: skuteczność przy infekcjach dróg oddechowych - Co mówią badania kliniczne?

W roku 2009 naukowcy przeprowadzili badania kliniczne mające na celu potwierdzenie właściwości leczniczych ekstraktu z czystka (CYSTUS 052). Główne składniki aktywne tego ekstraktu to polifenole pochodzenia roślinnego. Są one silnymi przeciwutleniaczami z potencjalnymi korzyściami zdrowotnymi. W badaniach brało udział u 160 pacjentów z infekcjami górnych dróg oddechowych. We wcześniejszych badaniach in vitro zostało udowodnione działanie przeciwwirusowe i przeciwbakteryjne takiego wyciągu.

Przebadano klinicznie dwie grupy pacjentów. Jedną z nich leczono ekstraktem z czystka, natomiast druga grupa otrzymywała placebo. Zaobserwowano znaczne zmniejszenie się subiektywnych objawów w grupie leczonej ekstraktem CYSTUS 052, podczas gdy leczenie placebo spowodowało mniej wyraźne ustępowanie objawów. Wśród badanych markerów zapalnych, białko C-reaktywne było głównym celem ekstraktu i zmniejszyło się znacząco u pacjentów leczonych tą substancją.

Bakterie, wirusy... Na co jeszcze działa czystek?

Organizm ludzki to niesamowita machina! Bardzo skutecznie radzi sobie z zagrożeniami pochodzącymi z zewnątrz. Warunkiem koniecznym jest jednak niezaburzanie tych procesów nieprawidłowymi zachowaniami, negatywnymi emocjami, bądź dodatkowymi truciznami.

Skażone środowisko sprawia, iż w ludzkich tkankach kumulują się metale ciężkie, takie jak kadm, ołów i rtęć. Ich obecność w ludzkim organizmie może zakłócać jego prawidłowe funkcjonowanie, co stwarza idealne warunki do powstawania rozmaitych chorób. Regularne przyjmowanie czystka może przyczynić się do usuwania z ciała gromadzonych się tam latami metali ciężkich, co jest bardzo korzystne dla poprawy ogólnej kondycji zdrowotnej.

Podobnie jak różeniec górski, czy też cytryniec chiński, czystek zaliczany jest do tak zwanych adaptogenów. Do tej grupy należą rośliny, których działanie ma ogromny wpływ na ciało i umysł człowieka. Ich podstawową funkcją jest przywracanie organizmu do naturalnej równowagi, co wiąże się z niwelowaniem stresu oraz adaptacją do niekorzystnych warunków zewnętrznych.

Ponieważ nie ma większego sensu przygotowywać sobie herbatki z zioła, które było wcześniej pryskane groźną dla naszego zdrowia chemią, czystek, który zamierzamy regularnie przyjmować, powinien koniecznie pochodzić z upraw ekologicznych. Informacja o tym powinna widnieć na opakowaniu.

Gdy na coś chorujemy, wówczas największym naszym pragnieniem jest jak najszybciej wyzdrowieć. Warto więc wiedzieć, iż czystek niestety nie przynosi natychmiastowych efektów zaraz po spożyciu. Aby przyjmowanie czystka mogło przynieść jakiekolwiek efekty zdrowotne, napar z tego zioła należy przyjmować co najmniej 2 razy dziennie, przez co najmniej 4-6 tygodni. Zgodnie z badaniami, po upływie tego czasu odporność organizmu może się poprawić. Pamiętajmy, że reakcja naszego organizmu na infekcje wirusowe w bardzo dużym stopniu zależy od sprawności układu odpornościowego.

Możliwe przeciwwskazania i skutki uboczne

Chociaż czystek jest uważany za bezpieczne i naturalne zioło, nie każdy może go stosować bez ograniczeń. W większości przypadków spożywanie czystka w formie naparu czy ekstraktu nie powoduje skutków ubocznych, jednak u niektórych osób może wystąpić reakcja nadwrażliwości, szczególnie w przypadku alergii na rośliny z rodziny czystkowatych (Cistaceae). Objawy mogą obejmować wysypkę, swędzenie czy problemy żołądkowo-jelitowe, takie jak bóle brzucha czy biegunka. Czystek może także wchodzić w interakcje z niektórymi lekami. Osoby stosujące leki immunosupresyjne (np. po przeszczepach narządów) powinny zachować ostrożność, ponieważ czystek wzmacnia działanie układu odpornościowego, co może osłabiać skuteczność terapii. Ponadto, osoby przyjmujące leki przeciwzakrzepowe powinny skonsultować się z lekarzem przed rozpoczęciem regularnego spożywania czystka, ponieważ polifenole zawarte w tej roślinie mogą wpływać na krzepliwość krwi.

Szczególną ostrożność powinny zachować kobiety w ciąży i karmiące piersią. Chociaż brak jest jednoznacznych badań potwierdzających szkodliwość czystka w tych grupach, zawsze warto skonsultować jego stosowanie z lekarzem. Jak w przypadku każdego zioła, kluczem jest umiar i przestrzeganie zaleceń dotyczących dawki, aby uniknąć potencjalnych skutków ubocznych.

Czy czystek można przedawkować? Czy nadmiar czystka może zaszkodzić?

Czystek jest uznawany za bezpieczne zioło, a jego regularne spożywanie w formie naparów czy ekstraktów zazwyczaj nie wywołuje negatywnych skutków ubocznych. Jednak, jak w przypadku każdego produktu roślinnego, nadmierne spożycie czystka może prowadzić do niepożądanych efektów. Nadmierne ilości czystka mogą obciążyć układ trawienny, powodując takie objawy jak biegunka, wzdęcia czy bóle brzucha. Dzieje się tak zwłaszcza u osób z wrażliwym przewodem pokarmowym. Regularne picie dużych ilości naparu może również prowadzić do utraty ważnych minerałów i elektrolitów, ponieważ czystek działa moczopędnie, co sprzyja ich wypłukiwaniu z organizmu.

Warto pamiętać, że czystek zawiera duże ilości polifenoli, które w umiarkowanych ilościach są korzystne dla zdrowia, jednak w nadmiarze mogą zakłócić naturalną równowagę organizmu. Przykładowo, mogą osłabić wchłanianie niektórych składników odżywczych, takich jak żelazo. Aby uniknąć ryzyka przedawkowania, zaleca się spożywanie maksymalnie 2–3 filiżanek naparu dziennie przez osoby dorosłe. Osoby z problemami zdrowotnymi lub przyjmujące leki powinny skonsultować się z lekarzem przed wprowadzeniem czystka do codziennej diety. Jak zawsze, kluczem do korzyści zdrowotnych jest zachowanie umiaru.

Jak parzyć czystek? Napar, czy odwar?

Czystek można kupić w aptekach. Dostępny jest także w sklepach zielarskich, a nawet w niektórych dobrze zaopatrzonych sklepach ze zdrową żywnością. Zioło jest do nabycia w formie suszonych liści i gałązek, czyli prosto mówiąc suszu, który zaparzamy podobnie jak robi się to z herbatą.

Prosty do sporządzenia napar z czystka warto codziennie pijać profilaktycznie, czyli zapobiegawczo. Do uzyskania szklanki naparu, zalewamy wrzątkiem jedną do dwóch łyżeczek suszu i zaparzamy pod przykryciem przez jakieś 10-12 minut.

W przypadku dolegliwości zdrowotnych warto zrezygnować z naparu, gdyż o wiele bardziej efektywna okazuje się być kuracja odwarem z czystka. W celu uzyskania odwaru wsypujemy do garnuszka 10 g suszu i zalewamy szklanką wody, po czym gotujemy przez około 4-7 minut. Ostudzony odwar można popijać w małych ilościach kilka razy dziennie, a także stosować do zewnętrznych okładów.

Uwagi końcowe — Opinie lekarzy

Właściwości lecznicze czystka testowano jak dotąd przede wszystkim na zwierzętach laboratoryjnych. Przeprowadzono pewną ilość badań klinicznych z udziałem ludzi, ale lekarze są zdania, iż to zbyt mało by mieć absolutną pewność co do pozytywnego wpływu tego zioła na nasz organizm. Przebadano czystek także na modelach tkankowych i komórkowych, oraz w warunkach laboratoryjnych na różnego rodzaju patogenach, takich jak grzyby, wirusy i bakterie. Co jednak istotne i ważne dla naszego zdrowia, z pewnością nie można na podstawie dotychczas wykonanych analiz jednoznacznie stwierdzić, iż czystek potrafi skutecznie zwalczyć boreliozę czy jakiekolwiek inne choroby!

Bibliografia:

1 – Rebensburg, S. et al. Potent in vitro antiviral activity of Cistus incanus extract against HIV and Filoviruses targets viral envelope proteins. Sci. Rep. 6, 20394; doi: 10.1038/srep20394 (2016);

2 – Kalus U, Grigorov A, Kadecki O, Jansen JP, Kiesewetter H, Radtke H: Cistus incanus (CYSTUS052) for treating patients with infection of the upper respiratory tract. A prospective, randomised, placebo-controlled clinical study. Antiviral Res. 2009 Dec;84(3):267-71.