Niedobór potasu może mieć fatalne skutki - Nie przegap tych objawów!

Obok sodu i chloru, potas jest podstawowym elementem elektrolitycznym w komórkach ludzkiego organizmu. Sód, chlor oraz potas są obecne we wszystkich płynach zewnątrz- i wewnątrzkomórkowych ludzkiego ciała, które są odpowiedzialne za wytwarzanie ładunków elektrycznych i różnicy potencjałów błon komórkowych.

Potas jest absolutnie niezbędny do prawidłowego funkcjonowania całego ludzkiego organizmu. Pierwiastek ten aktywnie uczestniczy w dostawie składników odżywczych do wnętrza komórek. Kontroluje skurcze włókien mięśniowych, umożliwia prawidłową pracę mięśni i całego układu nerwowego. Potas bierze udział w powstawaniu potencjału spoczynkowego i czynnościowego błony komórkowej neuronów oraz w przewodzeniu impulsów nerwowych. Optymalna ilość potasu w organizmie usprawnia pracę mózgu i poprawia koncentrację. Potas aktywnie reguluje gospodarkę wodną człowieka i działa antagonistycznie w stosunku do sodu, zmniejszając objętość płynów zewnątrzkomórkowych, kosztem zwiększania uwodnienia koloidu wewnątrz komórki. Ponadto pierwiastek ten pełni kilka innych bardzo istotnych funkcji, a mianowicie odpowiada za utrzymanie równowagi kwasowo-zasadowej, reguluje wewnątrzkomórkowe pH i ciśnienie osmotyczne, a dodatkowo pobudza wydzielanie insuliny.

Niedobór potasu w organizmie: hipokaliemia

Mianem hipokaliemii określany jest niedobór potasu w organizmie. Mamy do czynienia z tym stanem wówczas, gdy stężenie potasu w surowicy krwi spada poniżej 3,8 mmol/l. Dolegliwości towarzyszące hipokaliemii zależą w dużej mierze od nasilenia niedoboru. Pomimo, iż niewielka hipokaliemia może przebiegać zupełnie bezobjawowo i nie wpływać znacząco na nasze zdrowie, to ciężka postać niedoboru potasu w organizmie może być stanem stwarzającym bezpośrednie zagrożenie życia.

Przyczyny niedoboru potasu

Do najczęstszych przyczyn niedoboru potasu w organizmie należy nadmierna utrata tego pierwiastka w skutek wymiotów, lub biegunek, powszechnie będących objawem zatrucia, lub infekcji układu pokarmowego. Powszechną przyczyną hipokaliemii bywa również przedawkowanie leków przeczyszczających.

Do nadmiernej utraty potasu i jego niedoboru może prowadzić przyjmowanie leków, takich jak niektóre diuretyki, amfoterycyna, cisplatyna, glikokortykosteroidy oraz antybiotyki z grupy aminoglikozydów (gentamycyna). Niestety lista leków, które mogą powodować niedobór potasu w organizmie jest o wiele dłuższa i dlatego należy zawsze dokładnie zapoznawać się z załączanymi do preparatów ulotkami. Niedoczynność tarczycy może prowadzić do intensywnego wydalania potasu z organizmu i do jego niedoboru. Za obniżony poziom potasu w organizmie ponosić winę mogą również zaburzenia endokrynologiczne, zwężenie tętnicy nerkowej, nowotwory i wiele innych dolegliwości zdrowotnych. Innymi możliwymi przyczynami niedoboru potasu są:

• nadmierna potliwość;
• nadużywanie alkoholu;
• niedobór kwasu foliowego;
• nałogowe palenie tytoniu.

Rzadsze przyczyny niedoboru potasu to: rozległe oparzenia, urazy, wstrząs, masywne krwotoki, śpiączka cukrzycowa, leczenie sterydami, zespół Cushinga. Lista stanów patologicznych objawiających się m.in. hipokaliemią jest niestety bardzo długa. W związku z ich obfitą zawartością glukozy, fruktozy i kofeiny, do naukowo potwierdzonych przyczyn hipokaliemii zalicza się obecnie niedobór potasu wywołany częstym piciem napojów typu Cola (Coca-Cola i tym podobne) (źródło 1). Oporna na leczenie hipokaliemia może być efektem towarzyszącego jej niedoboru magnezu.

Objawy niedoboru potasu

Najbardziej powszechne objawy niedoboru potasu to:

• częste oddawanie moczu;
• uczucie pragnienia;
• zaburzenia akcji serca;
• podwyższone ciśnienie tętnicze;
• zaburzenia pracy mięśni szkieletowych i gładkich;
• drżenia mięśniowe, np. ud, lub łydek;
• ogólne uczucie osłabienia;
• niechęć do działania i senność;
• bezsenność;
• obrzęki kończyn dolnych.

Wskutek obniżonej pobudliwości mięśniowo-nerwowej może dojść do porażenia mięśni. Mogą pojawiać się bolesne skurcze mięśni i pareztezje kończyn. Podczas ćwiczeń fizycznych mogą występować wyraźne zaburzenia pracy mięśni. W ciężkich przypadkach osłabienie mięśni może prowadzić do porażenia i niewydolności oddechowej (źródło 2), co stanowi bezpośrednie zagrożenie życia! Do objawów ciężkiego niedoboru potasu zalicza się zaburzenia akcji serca. Możliwe są nie tylko arytmie – czyli nierównomierna praca tego narządu, ale także niebezpieczne bloki (wydłużenia odstępów pomiędzy skurczami) i zagrażające życiu migotanie komór. Ich szybka i nieskoordynowana praca uniemożliwia prawidłowy wyrzut krwi z serca do aorty, a tym samym upośledza jej dalsze rozprowadzanie w całym organizmie. W tym przypadku jedynym skutecznym ratunkiem dla pacjenta pacjent może okazać się wykonanie resuscytacji krążeniowo-oddechowej oraz defibrylacja. Również zagrażająca życiu może być wynikająca z ciężkiego niedoboru potasu rabdomioliza (źródło 3).

Niedobór potasu – Rozpoznanie i leczenie

Analiza krwi pod kątem stężenia jonów potasu pozwala rozpoznać, lub wykluczyć hipokaliemię - niedobór potasu. Leczenie hipokaliemii polega na rozpoznaniu i wyeliminowaniu jej przyczyny (np. niezdrowa dieta, inne nieleczone dolegliwości, przyjmowanie niektórych leków) oraz na uzupełnianiu niedoborów potasu w najbardziej odpowiedni sposób. Lekkie niedobory potasu można skutecznie wyrównać spożywając produkty bogate w ten pierwiastek, np. banany. W przypadku znacznych niedoborów potasu wymagane jest przyjmowanie odpowiednich preparatów leczniczych. Bardzo ciężkie stany wywołane niedoborem potasu to wskazanie do niezwłocznego dożylnego podania roztworów zawierających ten pierwiastek, z równoczesnym monitorowaniem jego poziomu w surowicy, gdyż zbyt duże stężenie potasu może wywołać hiperkaliemię, czyli nadmiar potasu w organizmie - co jest również niebezpieczne i może zagrażać życiu.

Potas – Dzienne zapotrzebowanie i pokarmy bogate w potas

Zalecane dzienne spożycie potasu wynosi 4700 mg dla zdrowych dorosłych osób, ale niestety większość ludzi nie dostarcza do organizmu wystarczającej ilości tego pierwiastka wraz z pokarmami (źródło 4). Z myślą o potasie, niektóre osoby sięgają po banany, ponieważ powszechnie wiadomo, że zawierają spore ilości tego pierwiastka. W rzeczywistości średniej wielkości banan, zawiera zwykle około 422 mg potasu - to prawie 10% naszego dziennego zapotrzebowania na ten pierwiastek.

Do pokarmów, w których obficie występuje potas należą również:

• Ziemniaki - już w 100 g ziemniaków jest średnio 370 mg potasu;
• Bataty - 541 mg / jeden średniej wielkości batat;
• Awokado - 487 mg / 100g;
• Szpinak - 370 mg / 100g;
• Biała fasola - Pół filiżanki ugotowanego produktu to około 800 mg potasu;
• Czarna fasola - Pół filiżanki ugotowanego produktu to około 600 mg potasu;
• Przecier pomidorowy - 100 g to około 900 mg potasu;

Bibliografia:1 – Wiley Online LIbrary – Cola‐induced hypokalaemia: pathophysiological mechanisms and clinical implications; 2 – Web MD – What is Hypokalemia? 3 – zdrowepasje.pl – Ćwiczenia fizyczne mogą poważnie zagrażać życiu! 4 – HealthLine – 15 Foods That Pack More Potassium Than a Banana.