Niedobór magnezu - Przyczyny, objawy i skutki

• Do czego jest nam potrzebny magnez?
• Dzienne zapotrzebowanie na magnez
• Objawy niedoboru magnezu
• Niedobór magnezu przyczyną depresji?
• Rozpoznawanie niedoboru magnezu
• Magnez - Przyczyny niedoboru
• Magnez - Leczenie niedoboru

Do czego jest nam potrzebny magnez?

W ludzkim organizmie magnez pełni wiele istotnych funkcji. Jest katalizatorem procesów energetycznych, uczestniczy w syntezie kwasów nukleinowych oraz w wewnątrzkomórkowej syntezie białek. W rzeczywistości magnez jest zaangażowany w ponad 600 reakcjach komórkowych zachodzących w ludzkim ciele, od procesów tworzenia DNA, po wspomaganie pracy mięśni.

Magnez bierze udział w przekazywaniu sygnałów w układzie nerwowym, a także w skurczu włókien mięśnia sercowego, oraz mięśni szkieletowych. W związku z zaangażowaniem tego pierwiastka w pracę mięśni, należą one do głównych magazynów magnezu w organizmie. Pierwiastek ten jest również istotnym składnikiem tkanki kostnej, w związku z czym stężenie magnezu w kościach jest największe.

W organizmie ludzkim magnez pełni bardzo istotne funkcje. Pierwiastek ten bierze udział – między innymi - w następujących procesach:

• skurcz mięśnia sercowego;
• regulacja ciśnienia tętniczego;
• metabolizm tkanki kostnej;
• gospodarka wapniowa;
• termoregulacja organizmu;
• hydroksylacja witaminy D;
• regulacja stężenia glukozy we krwi;
• przewodzenie impulsów nerwowych;
• reakcje szlaku oddechowego;
• reakcje syntezy kwasów nukleinowych;
• reakcje przemian białkowych, tłuszczowych i węglowodanowych;
• stabilizacja struktury kwasów nukleinowych;
• stabilizacja płytki krwi;
• liczne procesy ściśle związane z układem immunologicznym.

W normalnych warunkach, gdy nie dochodzi do krwawień, jon magnezu stabilizuje płytki krwi, co zapobiegawczo uniemożliwia ich aktywację i adhezję. Jest to bardzo ważne, ponieważ w przeciwnym przypadku złogi krwinek mogłyby stać się przyczyną zagrażających życiu zatorów, prowadzących np. do udaru mózgu, lub zawału serca.

Magnez odgrywa istotną rolę w regulowaniu ciśnienia osmotycznego, dzieje się tak dlatego, że jest on jednym z głównych - obok potasu - jonem wewnątrzkomórkowym.

Dzienne zapotrzebowanie na magnez

Zdaniem National Institute of Health, dzienne zapotrzebowanie na magnez dla osób w wieku od 19 do 30 lat wynosi 310 mg dla kobiet i 400 mg dla mężczyzn. Dla osób w wieku 31 lat i starszych zapotrzebowanie na ten pierwiastek jest nieco większe: 320 mg dla kobiet i 420 mg dla mężczyzn (źródło 1).

Młodsze dzieci potrzebują mniejszych ilości magnezu, niż nastolatki i dorośli. Wymagania organizmu są wyższe pod tym kątem u nastolatków w wieku od 14 do 18 lat. Dzienne zapotrzebowanie na magnez zwiększa się do 500-600 mg dla kobiet ciężarnych, bądź karmiących piersią.

Odpowiednia ilość magnezu w codziennej diecie może nie tylko uchronić nas przed ciężkimi chorobami przewlekłymi, ale między innymi pozytywnie wpływać na jakość snu, poprawiać ogólne samopoczucie, jak również obniżać ciśnienie tętnicze i skutecznie koić nerwy.

Aby zapobiegać deficytom magnezu warto włączyć do codziennego jadłospisu produkty bogate w ten pierwiastek. Poniżej przedstawiono orientacyjną zawartość magnezu w 100 g produktów spożywczych bogatych w ten pierwiastek, w stanie surowym lub suchych nasion:

• dynia (pestki) – 594 mg;
• naturalne gorzkie kakao – 425 mg;
• orzechy brazylijskie – 378 mg;
• migdały – 272 mg;
• kasza gryczana – 221 mg;
• gorzka czekolada bez dodatków – 172 mg;
• orzechy laskowe – 140–165;
• płatki owsiane – 130 mg;
• groch – 124 mg;
• ciecierzyca – 120 mg;
• orzechy włoskie – 100 mg;
• botwina – 73 mg.

Jeśli spożywanie pokarmów bogatych w magnez nie przynosi wyraźnych rezultatów, można skorzystać z preparatów aptecznych zawierających związki tego pierwiastka. Popularne suplementy z magnezem zawierają jego związki, takie jak:

• mleczan;
• wodoroasparaginian;
• chlorek;
• siarczan;
• cytrynian;
• glicynian;
• pidolinian;
• węglan;
• tlenek;
• wodorotlenek.

Objawy niedoboru magnezu

Łagodna hipomagnezemia – czyli lekki niedostatek magnezu - może nie wywoływać jakichkolwiek odczuwalnych objawów. W efekcie tego stanu mogą niekiedy występować zaburzenia metaboliczne, jakie jak hipokalcemia (zbyt niski poziom wapnia we krwi), hipokaliemii (zbyt niski poziom potasu we krwi) i hipofosfatemii (zbyt niski poziom fosforanów we krwi), arytmie komorowe, migotanie przedsionków.

Typowe objawy wynikające ze zbyt niskiego stężenia magnezu w organizmie są często bagatelizowane i nie rozpoznawane jako takie. Przeważnie obwinia się za nie przemęczenie, codzienny stres, niedobór snu i przewlekłe choroby. Choć długotrwałe uczucie zmęczenia jest najpopularniejszym objawem deficytu magnezu, to oznaki tego stanu mogą być również następujące:

• spadek odporności;
• bezsenność;
• częste bóle głowy;
• skurcze mięśni;
• drżenie powiek i rąk;
• nadmierna kruchość włosów i paznokci;
• rozdrażnienie.

Jeśli powyższe objawy łączą się, lub pojawiają zbyt często, warto skonsultować się z lekarzem, ponieważ przewlekły niedostatek magnezu w organizmie może prowadzić do bardzo poważnych problemów ze zdrowiem, takich jak przykładowo:

• arytmie serca;
• słabe kości;
• insulinooporność;
• cukrzyca typu II;
• nadciśnienie tętnicze;
• choroby serca;
• miażdżyca;
• astma oskrzelowa;
• szybkie męczenie się w efekcie wysiłku fizycznego;
• rozchwianie emocjonalne i agresja;
• silne, bolesne skurcze mięśni;
• chorobliwa bezsenność;
• zaburzenia pamięci;
• nowotwory;
• zaburzenia lękowe.

Arytmie serca wynikające z deficytu magnezu na ogół nie zagrażają życiu, ale niestety mogą być bardzo dokuczliwe. U niektórych osób niedobór magnezu może przyczyniać się do cięższych arytmii oraz palpitacji serca.

Wiele badań naukowych potwierdza, że duży odsetek osób regularnie skarżące się na migreny, miewa zbyt niskie stężenia magnezu we krwi (źródło 3).

Zbyt mało magnezu w codziennej diecie może przyczyniać się do silnego spadku nastroju. Naukowcy potwierdzają, że kuracja oparta na suplementacji magnezu może być niekiedy tak samo efektywna w leczeniu objawów depresji, jak niektóre specjalistyczne leki stosowane w psychiatrii (źródło 4).

W przypadku kobiet, deficyt magnezu w organizmie może przyczyniać się do bolesnego miesiączkowania i może nasilać już istniejące objawy menopauzy. Niedostatek magnezu w przebiegu ciąży może zwiększać szansę poronienia.

Zbyt niskie stężenie magnezu u mężczyzn może zaburzać ruchliwość plemników i prowadzić do bezpłodności.

Z czasem, przewlekły niedobór magnezu może prowadzić do poważnych chorób, takich jak miażdżyca, choroby serca i zaburzenia pracy narządów wewnętrznych, np. wątroby.

Co ciekawe, niedobór magnezu jest również czynnikiem zwiększonego ryzyka rozwoju osteoporozy. Może bezpośrednio osłabiać kości, ale także obniża poziom wapnia - głównego budulca kości - we krwi (źródło 5);

Niedobór magnezu przyczyną depresji?

Czy niedobór magnezu w codziennej diecie może prowadzić do depresji? Otóż istnieją podejrzenia, iż przewlekły niedobór tego pierwiastka może prowadzić do wspomnianej choroby (źródło 6). Wyniki przeprowadzonych w tym kierunku badań ujawniły, iż stężenie magnezu było znacznie niższe w płynie mózgowo-rdzeniowym u osób cierpiących na lekooporną depresję, depresję grożącą samobójstwem oraz u osób, które targnęły na własne życie. Choć badania dowodzą, iż osoby z lekooporną depresją mają o wiele niższy poziom magnezu w mózgu, niż osoby zdrowe, poziom magnezu w mózgu nie jest bezpośrednio powiązany ze stężeniem tego pierwiastka w surowicy krwi.

Z doświadczenia klinicznego wynika, iż leczenie depresji za pomocą chlorku magnezu może przynieść efekty podobny to tych, jakie uzyskuje się w wyniku przyjmowania silnych leków antydepresyjnych (źródło 7). Opisywano przypadki, w których suplementacja rozpuszczalną formą magnezu (4 × 125–300 mg jonów Mg2+ dziennie) nawet w ciągu mniej niż 7 dni zniosła objawy kliniczne depresji!

Rozpoznawanie niedoboru

Niestety, niedomiar magnezu jest dość trudny do rozpoznania, ponieważ prawidłowe jego stężenie we krwi nie wyklucza niedostataku w komórkach. Jest to związane z faktem, że ilość jonów magnezu występujących w komórkach naszego ciała, może się znacznie różnić od stężenia tego pierwiastka w osoczu (źródło 8). Z tego powodu nawet wówczas, gdy stężenie magnezu we krwi jest prawidłowe, jego zawartość wewnątrzkomórkowa może być zbyt mała.

Inne badanie rzadziej stosowane w rozpoznawaniu niedoboru magnezu jest analiza dobowej utraty magnezu z moczem, pomocna w wykluczeniu nerkowej przyczyny hipomagnezemii.

Niedoboru magnezu - przyczyny

Coraz trudniej jest pokryć dzienne zapotrzebowanie na magnez, ze względu na zmniejszające się stężenie tego pierwiastka w glebie w wyniku masowego stosowania nawozów syntetycznych. Drugim powszechnym czynnikiem prowadzącym do niedoborów magnezu w organizmie jest stosunkowo niska biodostępność tego pierwiastka - co w praktyce oznacza, że przeciętnie jedynie połowa obecnego w pożywieniu magnezu wchłania się do organizmu (źródło 9).

Choć wiele pokarmów obfituje w magnez, to niezdrowy sposób odżywiania się, połączony z częstym piciem kawy, herbaty, alkoholu, a w szczególności z paleniem tytoniu, może bardzo szybko doprowadzić do niskiego stężenia tego pierwiastka w organizmie. Również przewlekły stres przyczynia się do zwiększonego dziennego zapotrzebowania na magnez, co w praktyce często skutkuje jego niedoborem.

Deficyt magnezu może być spowodowany nie tylko zwiększonym zapotrzebowaniem na ten pierwiastek, lecz również jego zaburzonym wchłanianiem w jelitach, a także nadmierną jego utratą w nerkach.

Oprócz niedoboru magnezu spowodowanego słabym wchłanianiem się tego pierwiastka w jelitach, inne możliwe przyczyny tej kondycji zdrowotnej to:

• nadczynność tarczycy;
• zaburzenia elektrolitowe, takie jak nadmiar wapnia i niedobór potasu;
• stosowanie niektórych leków, w tym leków moczopędnych i niektórych antybiotyków;
• biegunka, wymioty;
• trwające leczenie nadczynności przytarczyc, ostrego zapalenia trzustki, lub kwasicy.

Słabe wchłanianie magnezu

Osoby pragnące zwiększyć poziom magnezu w komórkach poprzez poprawę jego wchłaniania w jelitach powinny:

• unikać pokarmów bogatych w wapń na dwie godziny przed, lub po jedzeniu pokarmów bogatych w magnez;
• unikać przyjmowania wysokich dawek cynku;
• leczyć ewentualny niedobór witaminy D;
• jeść surowe warzywa zamiast je gotować;
• unikać herbaty, kawy, alkoholu i tytoniu.

Leczenie niedoboru

Leczenie niedostatku magnezu polega na ustaleniu i w miarę możliwości wyeliminowaniu jego przyczyny.

Jeśli zbyt niskie stężenie magnezu w organizmie przyczynia się do poważnych objawów, takich jak drżenie kończyn, zaburzenia emocjonalne, lub nierównomierna praca serca, należy jak najszybciej uzupełnić braki tego pierwiastka za pomocą odpowiednich preparatów.

Co bardzo istotne, w trakcie kuracji powinny być monitorowane stężenia także innych pierwiastków, w tym potasu, wapnia i fosforu, ponieważ ich niedobór w organizmie może być przyczyną oporności niedostatku magnezu na leczenie.

Bibliografia:

1 – Medical News – Today How can I tell if I have low magnesium?

2 – Poradnik Gemini Magnez – właściwości, niedobór i nadmiar;

3 – US National Library of Medicine – Relation between serum magnesium level and migraine attacks;

4 – US National Library of Medicine – Rapid recovery from major depression using magnesium treatment;

5 – US National Library of Medicine – Magnesium and osteoporosis: current state of knowledge and future research directions;

6 - Sage Journals - Association Between Magnesium Intake and Depression and Anxiety in Community-Dwelling Adults: The Hordaland Health Study;

7 - US National Library of Medicine - Efficacy and safety of oral magnesium supplementation in the treatment of depression in the elderly with type 2 diabetes: a randomized, equivalent trial;

8 – Poradnik Zdrowie – Hipomagnezemia (nied. Mg): przyczyny, objawy, leczenie;

9 – doz.pl – Nied. Mg — wszystko, co musisz wiedzieć.