Depresja poporodowa - Wyjaśniamy co to za choroba i jakie daje objawy

Depresja poporodowa jest chorobą afektywną jednobiegunową, która w pewnym stopniu różni się od bardziej klasycznych postaci depresji szczególnym okresem trwania, ale nie tylko. Występowanie depresji poporodowej nie jest obecnie zjawiskiem rzadkim. Na ten rodzaj depresji regularnie zapadają młode mamy z całego świata. Choć choroba ta jest rozpoznawana po porodzie u około 10 do 20 proc. kobiet, szacuje się, iż połowa chorych mam w ogóle nie zgłasza się do lekarza, przez co rzeczywista liczba przypadków tej odmiany choroby afektywnej może być o wiele wyższa.

Depresja poporodowa może dewastacyjnie wpłynąć na relacje matki z dzieckiem i na jego dalszy rozwój, ale nie tylko. Choroba potrafi silnie zakłócić również relacje kobiety z partnerem i z całą rodziną. W skrajnych przypadkach depresja poporodowa może prowadzić do rozszerzonego samobójstwa.

Przyczyny depresji poporodowej

Depresja poporodowa wywołana jest nie tyle samym porodem, co wynikającą z niego nową sytuacją życiową. Zazwyczaj choroba rozwija się w czasie kilku, do kilkunastu dni po porodzie, a jej a okres trwania waha się od miesiąca do roku od dnia narodzin dziecka. Przyczyną stresu psychicznego po porodzie są zmiany w wielu aspektach życia kobiety. Nie każda młoda mama jest bowiem w stanie sama poradzić sobie z nową sytuacją i wynikającymi z niej emocjami. Najtrudniej przeżywają to wszystko kobiety, które nie otrzymują wsparcia ze strony męża, partnera, najbliższej rodziny (źródło 1).

Poporodowa depresja, a trudności w adaptacji do zmian

Do charakterystycznych objawów depresji poporodowej należy poczucie niemożności radzenia sobie z nową sytuacją życiową, jaką jest bycie matką. Z ogólną drażliwością w tle, pojawia się silne przekonanie o braku predyspozycji do sprawowania opieki nad dzieckiem. Czasami z jednej strony występuje nieuzasadniony panującymi okolicznościami lęk o życie i zdrowie dziecka, a z drugiej zaś strony pojawiają się irytacja, wrogość i zachowania agresywne w stosunku do malucha. W przypadku depresji poporodowej, z perspektywy dotkniętej nią mamy, opieka nad dzieckiem może nie przynosić jakiejkolwiek radości i satysfakcji. Staje się ona zwyczajnym przymusem, a zajmowanie się dzieckiem wbrew własnej woli może tylko nasilić objawy choroby. W świetle stereotypowej kochającej i idealnie dbającej o dziecko matki, depresja poporodowa wywołuje uczucie braku gotowości do pełnienia nowej roli rodzica, a także związane z tym faktem poczucie winy.

Objawy depresji poporodowej

Czy oprócz specyficznego czasu trwania choroby, depresja poporodowa cechuje się jakimiś innymi szczególnymi objawami? Otóż, okazuje się, że oznaki i objawy depresji poporodowej niemalże całkowicie pokrywają się z objawami klasycznej choroby afektywnej jednobiegunowej, ale nie do końca. Depresję poporodową można niekiedy rozpoznać po tym, że młoda mama niechętnie opiekuje się dzieckiem, lub całkowicie z tego rezygnuje. Kolejnym charakterystycznym objawem tej choroby jest silne przekonanie, że dziecko sprawia duże problemy . Kobieta cierpiąca na depresję poporodową często skarży się na poczucie osamotnienia, opuszczenia i bycia niezrozumianą (źródło 2)

Do objawów depresji poporodowej zalicza się:

• silne zaburzenia nastroju;
• nieuzasadnione konkretnymi okolicznościami wybuchy płaczu;
• odczuwanie smutku i przygnębienia przez większą część dnia;
• uczucie silnego zmęczenia nawet po niezbyt wymagających wysiłku czynnościach;
• utrata poczucia własnej wartości i pewności siebie;
• trudności związane ze sprawowaniem opieki nad dzieckiem;
• utrata zainteresowania codziennymi czynnościami;
• niemożność czerpania przyjemności z okoliczności lub sytuacji, które wcześniej sprawiały radość;
• pragnienie izolowania się od członków rodziny, w tym od własnego dziecka;
• istotne zmiany apetytu, powodujące znaczną utratę wagi/przyrost masy ciała, nie wynikające z diety lub choroby ciała;
• nieuzasadnione poczucie winy;
• spadek pożądania seksualnego (nawet po fizjologicznym okresie poporodowym);
• zaburzenia snu;
• pobudzenie i niepokój;
• spowolnienie odruchów;
• drażliwość lub frustracja;
• nawracające myśli o śmierci.

Aby można było mówić o depresji poporodowej, u pacjentki muszą występować dwa lub więcej z powyższych objawów. Objawy towarzyszące depresji poporodowej skutkują tym, że młoda mama nie chce się podejmować czynności związanych z opieką nad dzieckiem i ma z tym duże kłopoty. Choroba może doprowadzić do sytuacji, w której mama nie będzie chciała przewijać, karmić, przytulać, czy też usypiać maluszka (źródło 3)

Baby Blues, a depresja poporodowa - Czy to jedno i to samo?

Baby blues to potoczne określenie dotyczące smutku poporodowego. Jest to dość powszechny syndrom, związany z narodzinami dziecka, nową rolą rodzica i wywodzącymi się z tych okoliczności obowiązkami. Wspomniany stan emocjonalny występuje u około 80 proc. kobiet i zazwyczaj pojawia się w ciągu 10 dni po porodzie. Następnie, apogeum objawów obserwuje się w 4–5 dobie. Baby blues jest przejściowym zaburzeniem, które trwa krótko i ustępuje samoistnie, zwykle w ciągu 14 dni. Co istotne, smutek poporodowy nie przyczynia się do zaburzeń funkcjonowania i nie wymaga leczenia. Jedyne, co jest potrzebne, to zapewnienie matce w okresie połogu, a także w późniejszym czasie, odpowiedniego wsparcia opartego na cierpliwości i zrozumieniu (źródło 4).

Smutek poporodowy nie zawsze jest związany z depresją

Choć objawy smutku poporodowego mogą przypominać oznaki klasycznej choroby afektywnej jednobiegunowej - baby blues objawia się płaczliwością, rozdrażnieniem, brakiem radości z narodzin dziecka, wahaniem nastroju i zaburzeniami snu - to syndrom ten nie jest tym samym co poporodowa depresja. W porównaniu z syndromem Baby Blues, depresja poporodowa powoduje o wiele silniejsze objawy i trwają one zdecydowanie dłużej. Syndrom Baby Blues, czyli smutek poporodowy, może w pewnym stopniu przypominać poporodową depresję, jednak choroba afektywna poporodowa dodatkowo charakteryzuje się - między innymi - osłabieniem więzi z dzieckiem (źródło 5).

Jak ograniczyć ryzyko depresji poporodowej?

Jak wspomniano wcześniej, do stresu po porodzie przyczyniają się zmiany występujące na wielu płaszczyznach życia młodej mamy. Nie każda kobieta jest w stanie bezstresowo przetworzyć i zaakceptować nową sytuację. Najwyższe ryzyko rozwoju depresji poporodowej występuje u kobiet nie otrzymujących należytego wsparcia emocjonalnego ze strony męża, lub partnera. Należą do nich samotne matki i kobiety żyjące w skomplikowanych relacjach. Do grupy zwiększonego ryzyka zalicza się też perfekcjonistki, dla których niezwykle ważna jest rola tak zwanej „idealnej matki”.

Ryzyko depresji poporodowej jest nawet 6-krotnie wyższe u kobiet, które przeszły cesarskie cięcie. Ponadto depresja poporodowa częściej pojawia się u pań, których matki również cierpiały na ten rodzaj depresji.

Ważna informacja - Ryzyko wystąpienia depresji poporodowej można w pewnym stopniu ograniczyć. W ramach profilaktyki depresji poporodowej, warto należycie przygotować się psychicznie do narodzin dziecka, np. uczestnicząc w zajęciach szkoły rodzenia i gromadząc informacje, dzięki którym łatwiej będzie odnaleźć się emocjonalnie w nowej roli rodzica. Powinno się również poświęcać kilka chwil dziennie na rozmowę z partnerem i rodziną o własnych obawach i wątpliwościach, wynikających z nadchodzącego macierzyństwa, starając się wyobrażać sobie siebie samą w roli rodzica, zanim dziecko przyjdzie na świat.

Znaczenie wsparcia emocjonalnego w zapobieganiu depresji po porodzie

Narodziny dziecka, szczególnie wówczas, gdy kobieta staje się matką po raz pierwszy w życiu, niosą za sobą konieczność przystosowania się do mnogich zmian. Niezwykle istotną rolę w radzeniu sobie w nowej sytuacji odgrywa wsparcie ze strony rodziny, przyjaciół, a także personelu medycznego.

Ważna informacja - Wsparcie w pierwszych chwilach macierzyństwa to kluczowy element profilaktyki depresji poporodowej i znacznie ogranicza ryzyko wystąpienia tej choroby!

Leczenie depresji poporodowej

Depresja poporodowa wymaga bezwzględnej wizyty u specjalisty. Jeśli podejrzewasz u siebie tę chorobę afektywną, to koniecznie zgłoś sie do lekarza specjalisty, który ją rozpozna lub wykluczy i zaleci dalsze działania związane z ewentualnym leczeniem. Jeśli rzeczywiście cierpisz na depresję (ewentualnie związaną z porodem), to pod żadnym pozorem nie poradzisz sobie z nią sama. Powinnaś być świadoma faktu, że nie ma w tym żadnej Twojej winy. To, że możesz cierpieć na zaburzenia psychiczne, pod żadnym względem nie czyni Cię gorszą matką. Choroba afektywna nie oznacza również, że nie kochasz swojego dziecka. Zwyczajnie u niektórych kobiet pojawia się depresja po porodzie, a w takich przypadkach niezbędna jest pomoc lekarska. Tylko lekarz jest w stanie jednoznacznie ocenić, czy jesteś chora, czy też zdrowa i tylko on może u Ciebie zdiagnozować depresję lub wykluczyć obecność tej choroby.

Choć choroba ta może być czasami bardzo uciążliwa, zarówno dla młodej mamy, jak i dla pozostałych członków bliskiej rodziny, leczenie farmakologiczne depresji poporodowej nie zawsze jest optymalnym rozwiązaniem. Owszem, w niektórych okolicznościach lekarz może zalecić młodej mamie przyjmowanie preparatów powszechnie stosowanych w leczeniu klasycznej depresji, jednak nie zawsze jest to konieczne. Zazwyczaj przypadki lekkiego i umiarkowanego nasilenia objawów skutecznie leczone są psychoterapią. Czasami w zupełności wystarczy udzielenie chorej wsparcia emocjonalnego ze strony bliskiej rodziny. W przypadku silnego nasilenia objawów depresji poporodowej, lekarz może zalecić leczenie elektrowstrząsami, co obecnie stanowi bardzo bezpieczną i skuteczną formę walki z ciężkimi epizodami depresji (źródło 6). Należy mieć na uwadze, iż w przypadku matek karmiących piersią farmakoterapia stwarza pewne zagrożenia dla zdrowia dziecka.

Konsekwencje nieleczonej depresji w okresie poporodowym

Nieleczona depresja poporodowa może prowadzić do poważnych powikłań na wielu płaszczyznach życia rodzinnego (źródło 7 ) i nie tylko. Konsekwencje depresji poporodowej mogą być ciężkie, a czasami nawet fatalne. Z tego powodu choroba zawsze powinna być adekwatnie leczona. Depresję poporodową może zdiagnozować jedynie lekarz. Dlatego, jeśli podejrzewasz, że masz depresję poporodową, koniecznie zasięgnij porady lekarskiej.

Jeżeli po porodzie kobieta będzie miała objawy depresji, okoliczność ta może w sposób niszczący wpłynąć na jej własne życie i niestety nie tylko! Oprócz tragicznych zdarzeń, do jakich może doprowadzić występowanie depresji poporodowej, nierozpoznana, nieleczona, lub niewłaściwie leczona depresja często prowadzi do negatywnych skutków na wielu życiowych płaszczyznach, niszcząc nie tylko relacje z najbliższym partnerem i całą rodziną, ale również przyczyniając się do realnego osamotnienia chorego człowieka w społeczeństwie. Depresja i związane z nią wahania nastroju wpływają również negatywnie na rozwój emocjonalny niemowląt i starszych dzieci, głównie z uwagi na utrudnione uformowanie się więzi łączącej je z ich matką. Pogrążona w depresji mama może niemalże kompletnie utracić zdolność do empatycznego kontaktu z potomstwem, rozumienia jego potrzeb i należytego reagowania na nie. W takich przypadkach dziecko nie otrzymuje emocjonalnego wsparcia, które istotne jest szczególnie w pierwszych miesiącach życia. Do długotrwałych konsekwencji depresji poporodowej u dzieci chorych matek zalicza się utrudnioną komunikację z rówieśnikami, co ma ogromny wpływ na dalsze losy młodego człowieka.

Bibliografia:

1. Twarze Depresji - O depresji poporodowej;

2. Centrum Dobrej Terapii - Depresja poporodowa i inne zaburzenia nastroju związane z okresem poporodowym;

3. Poradnik Zdrowie - Depresja poporodowa - objawy i przyczyny;

4. Joanna Fejfer-Szpytko, Joanna Włodarczyk, Marlena Trąbińska-Haduch - Rozpoznanie sytuacji matek małych dzieci w temacie depresji poporodowej i zaburzeń nastroju;

5. Medicover Szpital - Baby blues, czyli przygnębienie poporodowe. Przyczyny, objawy i leczenie;

6. Serwis Zdrowie - Depresje w ciąży i poporodowa wpływają na rozwój dziecka;

7. Uśmiech Mamy - Depresja w ciąży.