Dieta wątrobowa – na czym polega i co można jeść?

Wątroba - Co to za narząd?

Pomimo, iż wątroba jest nie tylko ogromna gabarytowo i właściwie w dużej mierze odpowiada za to, czy dobrze się czujemy, jesteśmy zdrowi i odporni na infekcje, to po dziś dzień duża część społeczeństwa nie ma pojęcia jakie zadania wykonuje ten narząd i po której stronie ciała się mieści!

Wątroba bierze udział w ogromnej ilości procesów zachodzących w ludzkim organizmie. To właśnie dlatego, gdy narząd ten nie funkcjonuje prawidłowo, możemy nie tylko odczuwać znaczny dyskomfort, ale także ciężko chorować.

Podstawową i najbardziej charakterystyczną funkcją wątroby jest detoksykacja organizmu. Narząd ten neutralizuje toksyny, które powstają w procesach przemiany materii, lub przedostają się do ciała wraz z pokarmami - np. w postaci sztucznych dodatków do żywności, pestycydów, antybiotyków - i przyjmowanymi lekami. Ponadto wątroba:

• bierze udział w metabolizmie węglowodanów, białek i tłuszczów;
• reguluje poziom glukozy we krwi;
• wpływa na równowagę hormonalną;
• reguluje poziomy cholesterolu i trójglicerydów;
• aktywuje liczne enzymy trawienne;
• wytwarza żółć wykorzystywaną w trawieniu tłuszczów;
• produkuje fibrynogen biorący udział w procesach odpornościowych;
• absorbuje, magazynuje i przekształca niektóre witaminy do form bioaktywnych.

Co najbardziej obciąża wątrobę?

Pod wpływem częstego picia alkoholu, przyjmowania niektórych leków, a także w efekcie spożywania ciężkostrawnych i wysoko przetworzonych pokarmów, wątroba może z czasem przestać prawidłowo spełniać swoje zadania. To z kolei wpływa na procesy zachodzące w całym organizmie. Szybko mogą pojawić się zmęczenie, ogólnie kiepskie samopoczucie, uczucie senności za dnia i bezsenność nocami, brak apetytu, nudności, wymioty, bóle brzucha oraz dokuczliwe zaburzenia trawienne.

Choroby cywilizacyjne zwiększają ryzyko pojawienia się problemów z wątrobą. Cukrzyca, otyłość, zbyt wysokie ciśnienie krwi, negatywnie odbijają się na pracy tego narządu i mogą doprowadzić do jego stopniowego uszkodzenia. Z drugiej zaś strony, problemy z wątrobą mogą przekładać się również na sprawność funkcjonowania innych układów w ciele, m.in. układu nerwowego. Problemy z koncentracją, czy też senność, to dolegliwości, których na ogół nie wiąże się z pracą wątroby, a tymczasem mogą być efektem dysfunkcji tego narządu.

Niepokojące objawy

Niektóre z objawów mogących wynikać z nieprawidłowej pracy wątroby to:

• przewlekłe uczucie zmęczenia;
• podkrążone oczy;
• żółtaczka;
• nietolerancje pokarmowe;
• brak apetytu;
• zachwiania nastroju;
• agresywne zachowanie;
• ciemnożółty mocz;
• alergie;
• zaburzona praca tarczycy;
• zaburzenia hormonalne;
• biegunki lub zaparcia;
• bóle głowy;
• zmiany skórne, takie jak wypryski, trądzik, szary kolor skóry;
• spadek libido.

Wiemy już zatem, jak wiele funkcji pełni wątroba. Wiemy też, że narząd ten obciążany jest nadmiernie nie tylko w efekcie picia alkoholu i przyjmowania niektórych leków. W rzeczywistości wątroba dosłownie cierpi także gdy regularnie spożywamy ciężkostrawne pokarmy, w związku z czym z czasem może przestać sprawnie funkcjonować. Jest to jeden z powodów, dla których co jakiś czas warto przejść na specjalną dietę. Czym jest dieta wątrobowa i jakie korzyści przynosi?

Dieta wątrobowa

Ponieważ chorób wątroby jest bardzo wiele, specjalistyczne zalecenia dotyczące sposobu odżywiania się w takich przypadkach mogą się znacznie różnić. W niniejszym artykule przestawiamy jedynie zalecenia ogólne, mające na celu odciążenie wątroby i przyśpieszenie jej regeneracji. Zaznaczyć jednak należy, iż inaczej powinny się odżywiać osoby z chorobami wątroby bez encefalopatii, a inaczej z encefalopatią wątrobową. Zalecany jadłospis może też znacznie się różnić w zależności od tego jak dobrze wątroba pacjenta toleruje tłuszcze. Każdy poszczególny przypadek powinien być konsultowany ze specjalistą.

Dieta wątrobowa polega na spożywaniu wyłącznie lekkostrawnych potraw, co znacznie ułatwia procesy regeneracyjne naturalnie zachodzące w wątrobie. Specyficzna dieta to istotny element leczenia największego gruczołu ludzkiego ciała, jakim jest wątroba. Poprzez przyjmowanie pokarmów lekkostrawnych, które nie utrudniają pracy tego narządu, odpowiednia dieta sprzyja jego regeneracji, a tym samym poprawie samopoczucia i stanu zdrowia pacjenta.

Powszechnie wiadomo, że lekkostrawna dieta i odstawienie używek, mają kluczowe znaczenie we wspomaganiu pracy wątroby. Niestety prawda jest taka, że nie ma jednej, uniwersalnej diety wątrobowej, która okazałaby się skutecznym remedium przy wszelkich schorzeniach dotyczących tego narządu, gdyż ogromne znaczenie przy doborze produktów spożywczych ma także stopień uszkodzenia wątroby.

W przypadku obecnych już problemów z wątrobą, szczegółowe wskazówki dotyczące sposobu odżywiania się wydaje lekarz lub dietetyk po przeanalizowaniu każdego konkretnego przypadku. Istnieje jednak cały szereg pokarmów, które w przypadku dysfunkcji wątroby należy bezwzględnie ograniczyć. Do tej grupy zaliczane są głównie spożywcze produkty wysokobiałkowe, których ograniczenie zaleca się przy chorobach związanych z niewydolnością wątroby, ponieważ w ich przebiegu zmniejsza się tolerancja na białko, a we krwi może wzrastać stężenie amoniaku. W diecie mającej na celu poprawę kondycji wątroby, należy natomiast zwiększyć ilość spożywanych węglowodanów, które powinny wówczas stanowić główne źródło energii. Ilość przyjmowanych tłuszczów zależy od stopnia ich tolerancji w każdym poszczególnym przypadku.

Dieta mająca na celu poprawę kondycji wątroby zakłada wykluczenie z jadłospisu wszelkich smażonych i ciężkostrawnych potraw, obfitujących w niezdrowe kwasy tłuszczowe. Aby mogła przynieść spodziewane efekty, należy ją uzupełnić o warzywa i owoce bogate w witaminę C oraz zdrowe, nienasycone kwasy tłuszczowe, które poprawiają wchłanianie witamin.

Dieta wątrobowa może okazać się pomocna w następujących sytuacjach:

• gdy wątroba jest obciążona tłustymi, ciężkostrawnymi posiłkami;
• gdy praca wątroby jest zaburzona np. wskutek spożywania alkoholu lub przyjmowania niektórych leków;
• gdy rozpoznano stłuszczenie wątroby - zarówno alkoholowe, jak i niealkoholowe;
• w przypadku wirusowego zapalenia wątroby.

Jak długo regeneruje się wątroba?

Długość okresu regeneracji wątroby może być dość zróżnicowana. W dużym stopniu zależy ona od prowadzonego stylu życia i sposobu odżywiania się pacjenta. Istotne znaczenie odgrywa tutaj także stopień uszkodzenia tego narządu. Ogólnie zakłada się, iż proces regeneracji wątroby trwa od kilku tygodni do nawet pół roku. Pamiętajmy, że po przekroczeniu pewnego „progu uszkodzeń”, zmiany mogą być nieodwracalne, a jedyną metoda leczenia może okazać się przeszczep wątroby. Z tego powodu warto dbać o wątrobę i co jakiś czas wspomagać jej regenerację stosując ścisłą dietę.

Zasady diety wątrobowej

Na czym konkretnie polega dieta wątrobowa i czy jest skuteczna? Pamiętajmy przede wszystkim o tym, że - podobnie jak w przypadku każdej innej diety - skuteczność diety wątrobowej jest ściśle zależna od przestrzegania jej zasad.

Dieta wątrobowa zakłada spożywanie od 5 do 6 lekkostrawnych posiłków dziennie. Zatem nie objadamy się 2-3 razy dziennie, lecz nasze zapotrzebowanie pokarmowe dzielimy na większą ilość porcji.

Ponieważ głównym celem tej diety jest odciążenie wątroby i usprawnienie zachodzących w niej procesów regeneracyjnych, nie powinno się niczego podjadać, poza odpowiednio skomponowanymi daniami.

Istotne znaczenie w diecie wątrobowej ma unikanie smażenia pokarmów w głębokim tłuszczu. Najkorzystniejsze dla zdrowia wątroby może okazać się spożywanie dań zupełnie surowych, gotowanych w wodzie lub na parze, bądź obrabianych termicznie w piekarniku.

Potrawy nie muszą być kompletnie pozbawione przypraw, ale zalecana jest duża rozwaga w ich wyborze. Sprawdzają się świetnie majeranek, oregano czy jałowiec.

Posiłki na diecie wątrobowej powinny być świeżo przygotowane, najlepiej tego samego dnia. Nie zaleca się spożywania potraw odgrzewanych i długo przechowywanych w lodówce.

Istotne składniki odżywcze w trakcie diety wątrobowej to witaminy B2, C, E, metionina, cholina.

Niewskazane są zupy i wywary sporządzane na kościach i tłustym mięsie. Nie powinno się dodawać do spożywanych potraw żółtek jaj, majonezu i śmietany. Żywność wysoko-przetworzona, zawierająca konserwanty i inne syntetyczne dodatki, powinna zostać całkowicie wykluczona z jadłospisu.

Bardzo ważna jest odpowiednia ilość wody! Dieta wątrobowa zakłada przyjmowanie minimum 2 l płynów w ciągu doby. Właściwe nawodnienie organizmu ma ogromne znaczenie w przypadku oczyszczania wątroby, gdyż powoduje odpowiednie nawilżenie komórek i wspomaga usuwanie toksyn. Dużą skuteczność wykazują również niektóre zioła, np. ostrokrzew paragwajski (Yerba mate), ostropest plamisty, czy cykoria. Kurkuma zaś wykazuje działanie przeciwzapalne, dzięki czemu wpływa na skrócenie procesu regeneracji.

Co jeść, a czego unikać będąc na diecie wątrobowej

W trakcie stosowania diety wątrobowej pod żadnym pozorem nie wolno spożywać produktów wymienionych poniżej:

• alkohol, kawa, herbata, energetyki; słodkie napoje gazowane, woda gazowana;
• tłuste potrawy, w szczególności pochodzenia zwierzęcego, takie jak tłuste mięsa, wędliny;
• tłuszcze typu trans (znajdujące się m.in. w margarynach oraz produktach cukierniczych), tłuszcze rafinowane, smalec;
• grzyby - wszystkie gatunki i w każdej postaci (suszone, marynowane, duszone);
• pieczywo żytnie i razowe (oraz wszelkie produkty na bazie mąk nieoczyszczonych, razowych i żytnich, jak makarony);
• rośliny strączkowe i warzywa, które mogą zadziałać wzdymająco, takie jak kapusta, groszek, czosnek, surowa cebula i zarumieniona na tłuszczu, bądź w połączeniu z warzywami kapustnymi i tłustym mięsem, całe nasiona roślin strączkowych (groch, fasola, soja);
• tłuste słodycze;
• niedojrzałe owoce;
• sztuczne słodziki (np. aspartam, sacharyna, acesulfam K), sklepowe słodycze zawierające sacharozę i tłuszcze utwardzane.

Produkty zalecane na diecie wątrobowej to:

• niegazowana woda mineralna z dodatkiem soku z cytryny;
• produkty zbożowe - amarantus, komosa ryżowa, ryż, płatki owsiane, kasza jaglana;
• warzywa - marchewka, kiełki fasoli mung, fasolka szparagowa (z umiarem), ogórki, pietruszka, pomidory, ziemniaki, buraki, gorczyca, rukola, sałata, rzepak, rukiew wodna, dynia, cukinia, seler naciowy i korzeniowy, karczoch, koper włoski;
• mleko i nabiał - jogurt o niskiej zawartości tłuszczu, kefir, maślanka, zsiadłe mleko, sery twarogowe i homogenizowane o niskiej zawartości tłuszczu, jaja;
• tłuszcze -oleje roślinne tłoczone na zimno (kokosowy, lniany, oliwa z oliwek), masło klarowane, awokado;
• niektóre ryby, takie jak dorsz, halibut, mintaj, szczupak;
• jeśli przepadamy za mięsem - kurczak bez skóry, indyk bez skóry, królik, cielęcina, chuda wołowina, chudy schab;
• owoce - maliny, banany, pomarańcze, mandarynki, jabłka, brzoskwinie, jeżyny;
• pieczywo pszenne i suchary bez konserwantów.

Dieta wątrobowa zakłada ograniczenie spożywania soli. Do sporządzania posiłków nie powinno używać się przetworzonych półproduktów, takich jak przykładowo kostki rosołowe. Zupy powinny być przygotowywane na lekkostrawnym bulionie warzywnym.

Przykładowy jadłospis na cały dzień:

• Śniadanie - Kanapki z twarogiem, pomidorem i szczypiorkiem
• II Śniadanie - Jogurt z bananem i borówkami
• Obiad - Dorsz pieczony w ziołach z ryżem i surówką z marchewki
• Podwieczorek - wafle ryżowe z miodem
• Kolacja - Tortilla z jajkiem, szpinakiem, cukinią i pomidorem

Przykładowe śniadania:

• płatki owsiane z mlekiem;
• pieczywo pszenne z twarogiem, kawa zbożowa;
• kasza manna na mleku;
• pieczywo pszenne z przecierem owocowym.

Przykładowe obiady i kolacje:

• kotleciki cielęce;
• chude mięso drobiowe pieczone lub grillowane;
• kasza jaglana;
• gotowane buraczki;
• gotowana marchew;
• krupnik;
• gotowane ziemniaki;
• gotowana dynia;
• gotowana cukinia;
• ryż w gotowanymi warzywami;
• pomidory, sałata.

Dieta wątrobowa - Podsumowanie

Wątroba jest jednym z najważniejszych narządów w organizmie człowieka. Jej uszkodzenie wiąże się nie tylko ze złym samopoczuciem, ale może doprowadzić do ciężkich chorób, a nawet do śmierci. Na szczęście narząd ten cechuje się zdolnością do autoregeneracji i dzięki dodatkowemu wsparciu - zdrowy styl życia i właściwy sposób odżywiania się - zazwyczaj możliwy jest szybki powrót do zdrowia.